Касбий педагогика. Касбий психологияси шахсда касбга доир билим, кўникма

 
Аналитик қисм 
Саволлар 
1.
Сезгилар деганда нимани тушунасиз? 
Моддий дунёдаги нарсаларнинг айрим хоссалари ва ҳодисалар инсоннинг сезги 
органларига таъсир этиб, муайян танловдан (селекциядан) ўтгандан кейин унинг онгида 
акс эттирилиши тушунилади. 
2 Сезгилар неча гурухга бўлинади ва улар кайсилар? 

---

199 
Сезгилар уч гуруҳга бўлиб ўрганилинади: а) кўриш, ҳис билиш, там сезиш, туюш - 
экстерорецептив сезгилар; б) органик сезгилар, яъни ички органларнинг фаолияти 
тўғрисида хабар бериб турувчи - интерорецептив сезгилар; в) кинестетик (ҳаракат), 
мувозанат, тебраниш (вибрация) - проприорецептив сезгилар. 
3 Хаёлот нима 
Хаёлот (фантазия) объектив воқеликни инсон онгидаги ўзига хос инъикоси, реал ёки 
нореал ҳодисалар ҳақидаги ўй, фикр, фаразга асосланган тасаввурлар мажмуасидир. 
4 Сангвиник типидагилар кандай характерга ега буладилар 
- жуда фаол, ҳар бир нарсага ҳам қаттиқ кулаверади, ёлғон далилларга жаҳли чиқади. 
Объектлар, маърузалар диққатини тез жалб этади. Имо - ишорани кўп ишлатади, 
чеҳрасига қараб кайфиятини англаб олиш қийин эмас. Жуда сезгир бўлишига қарамай 
кучсиз таъсир (қўзғатувчилар)ни сеза олмайди, серғайрат, ипчан, толиқмас. Фаоллик 
билан реактивлик муносабати мувозанатда, имтизомли, ўзини тия билади, бошқара олади. 
Хатти - ҳаракати жўшқин, нутқ суръати тез, янгиликни тез пайқайди, ақл - идроки тийрак, 
топқир, кизиқишлари, кайфияти, интилишлари ўзгарувчан. Кўникма ва малакаларни
тез эгаллайди. Кўнгли очиқ, дилкаш, мулоқотга (муомалага) тез киришади.
Хаёлоти (фантазияси) юксак даражада ривожланган, ташқи таъсирларига ҳозир
жавоб ва ҳоказо. 
5 Темперамент типлари хусусиятларини фаолият талабларига мослаштириш мумкин, 
бунинг учун 
нималарни амалга ошириш керак 
1.Касб - ҳунарнинг талабалар темпераментига мос келадиган турини танлаш керак. 
Шахснинг психик хусусиятларига мос тушадиган
касбни танлаш, касбий саралаш деб 
юритилади; 
2.Талабаларнинг индивидуал хусусиятларини ҳисобга олиш лозим; 
З. Темпераментга хос камчиликларини (иллатларни) бартараф этиш керак. Демак, 
шахсни қайтадан шакллантириш йўли билан темпераментни фаолият талабларига қисман 
мослаш мумкин;
4.Индивидуал услубни шакллантириш зарур. Талабанинг фаолиятга онгли, фаол ва 
ижодий муносабатда бўлиши бунинг учун энг зарур шартдир. 
6 Психология фани шахснинг феъл-атвори хусусиятларини тўрт гуруҳга ажратиб ўрганади
улар кайсилар 
1.
Жамоа ва алоҳида шахсга нисбатан муносабатларини ифодаловчи фазилатлар: 
яхшилик, меҳрибонлик, талабчанлик, фахрланиш ва бошқалар; 
2.
Меҳнатга нисбатан муносабатни билдирувчи хусусиятлари: меҳнатсеварлик, 
ялқовлик, виждонлилик, масъулятлилик ва ҳоказо; 
3.
Нарсаларга нисбатан муносабатни англатувчи сифатлар: озодалик, саришталик, 
авайлаш ва шу кабилар; 
4.
Ўз-ўзига нисбатан муносабатни ифодаловчи хусусиятлар: иззат нафслилик, 
керилишлик, димоғдорлик, камтаринлик ва ҳоказо 

---

200 
7 Ўспиринларнинг қанчалик 
истеъдодли эканлигини аниқлаш учун кайси 
хусусиятларга эътибор бериш лозим:
1.
Шахснинг зийраклиги, жиддий синовга шайлиги, тайёрлиги; 
2.
Шахснинг меҳнатга мойиллиги, унга эҳтиёж сезиши; 
3.
Мантиқий фикр юритиш тезлиги, изчанлиги самарадорлиги, ташаббускорлиги ва 
бошқалар. 
8 Меланхолик типига тариф беринг 
Меланхолик - сензитивлиги юксак. Сезги чегараси кенг эмас. Аразчан, хафақон. 
Жимгина йиғлайди, кам кулади. Сусткаш. Тортинчоқ, ғайратсиз. Қатъийлиги ва 
мустақиллиги кам. Тез толиқади. Ортиқча ишчан эмас. Диққати беқарор. Ҳис - туйғуси 
суст ўзгаради. Қотиб қолган. Интравертлашган.