Касбий қайта тайёрлаш

хусусиятлари 
Режа: 
1. Тафаккур ҳақида тушунча. 

---

58 
2. Нутқида камчилиги бўлган болаларнинг тафаккур хусусиятлари. 
 
1. Тафаккур ҳақида тушунча 
Тафаккур – атрофдаги борлиқни акс этишига имкон берадиган инсон 
билиш фаолиятини олий шакли, предмет ва ҳодисалар ўртасидаги алоқа ва 
муносабатни ўрнатади. 
Тафаккурнинг асосий вазифалари:
- умумий ўзаро алоқаларни ўрнатиш; 
- муайян синф ҳодисалари тури сифатида аниқ ҳодисалар моҳиятини 
тушунтириш; 
- бир хил гуруҳ ҳодисалари хоссаларини умумлаштириш. 
Муайян белгиларга кура бирлашадиган фикрларнинг бир неча турлари
ажратилади: 
1. Шаклига кўра: 
- кўргазмали – таъсир килувчи; 
- кўргазмали – тасаввурли; 
- мавҳум – тасаввурли. 
2. Янгилиги ва ўзига хослиги даражасига кўра:
- репродуктив (қайта тикловчи);
- продуктив (ижодий). 
3. Хал қилинадиган вазифалар тавсифига кура:
- назарий - амалий;
4. Тузилишига кўра:
- дискурсив - интуктив.
Тафаккур қуйидаги жараёнларни ўз ичига олади:
- таҳлил килиш (хаёлий предмет, ҳодиса, ҳолатларни кисмларга ажратиш 
ва таркибий белги, кисм, тарафларни аниклаш); 
- синтез (турли хил белгилар ўртасидаги алоқани таққослаш, қиёслашни 
ўргатиши);
- мавхумлаштириш (предмет асосий хоссаларини ноасосийлардан 
ажратиш);
- солиштириш (кандайдир объектларни таккослаш ва улардаги умумий 
ёки фаркли белгиларни ажратиш); 
- умумлаштириш (икки ёки бир канча таккослаш ва умумийсини 
ажратиш).
Тафаккур ўзига хос тузилишга эга, унга қуйидагилар киради:
- вазифа шартларини тушиниши, тегишли белгиларни таҳлил килиш, 
белги ва боғлиқликларни ажратиш;
- стратегияни ишлаб чиқиш; 
- муваффакиятли бажариш усулларини қидириш (бажарувчи боскич);
- жавобни топиш;
- бошланғич шартлар билан натижаларни қиёслаш;
Тафаккур шакллари, тушиниши, тўғри уйлаши, хулоса чиқариши фикрни
сўзлар билан ифодалаш боскичлари:
- фикр, уй билдириш сабабини аниқлаш, билдириш схемасини яратиш; 

---

59 
- грамматик тузилишларини фаоллаштириш – ташқи ёпиқ нутқ оркали 
фикр билдириш.