|
Kasb tanlashga yo‘llash (proforentatsiya) – termini: yo‘naltirish, ajrata bilish, belgilash xayotda to‘g‘ri yo‘lni tanlash degan ma’noni bildiradi.
Kasb tanlashga yo‘llash tushunchasi – o‘quvchi yoshlarni ongli to‘g‘ri va erkin kasb tanlashga, kasblar, hunarlarning mehnat yo‘lini tug‘ri belgilashga qaratilgan muayyan pedagogik ishni ifoda etadi.
Kasb so‘zining ma’nosi – Insonlarning hunari, faoliyat turi va xayot kechirishlari uchun manba xizmatini o‘taydigan mashg‘ulotni bildiradi.
Kasbga yo‘naltirish ishlarini mohiyati: Yosh avlodni ongli ravishda kasb tanlashga tayyorlashda uni har tomonlama va barkamol rivojlantirishning shart-sharoitdir.
Kasbga yo‘naltirish – O’quvchining o‘z ehtiyojini oqilona cheklaydigan shaxs sifatida barkamol kamolotga ketishining pedagogik jarayoni bo‘lib, nafaqat pedagogik tashqi ijtimoiy bog‘liq bo‘lgan tafakkuri va hatti – harakatlarini ongli ravishda o‘z-o‘zini boshqaruvchidir.
Kasbiy axborot yoshlarni – zamonaviy ishlab chikarish turlari va kasblari, xujalik majmuasining malakali kadrlarga bo‘lgan ehtiyojlari kasb bozorining kelajakdagi rivojlanishi, kasblarni o‘zlashtirishning shakllari va sharoitlari mexnat faoliyati jarayonida kasbiy malakaviy usish va o‘z o‘zini takomillashtirish imkoniyatlari bilan tanishtirish;
Kasbiy maslahat - yoshlarning pedagogik psixologik xususiyatlari va imkoniyatlari xamda jamiyatning ehtiyojlarini xisobga olgan xolda kasbiy yo‘lini tanlash bo‘yicha ongli ravishda qaror qabul qilish maqsadida kasbiy o‘zligini aniqlashda yordam ko‘rsatish;
Kasbiy tanlash pedagogik – psixologik psixofiziologik, tibbiy tashxis asosida o‘zining psixologik-fiziologik xususiyatlarga ko‘proq mos bo‘lgan turli kasbiy yo‘nalishlar to‘g‘risida tavsiyalar berish:
Kasbiy saralash Insonning ma’lum kasbga tegishli me’yoriy talablariga mos ravishda kasbiy loyiqlik darajasini aniqlash.
Kasbni to‘g‘ri tanlash – inson turmushida muhim qadamdir, yosh avlodning butun hayotidagi muvofaqqiyat ko‘p jihatdan kasbning qanchalik to‘g‘ri tanlashiga bog‘liq.
Qiziqish – bu voqyelikdagi predmetlar va va hodisalarning bilish yo‘nalishini belgilaydigan, biror narsaga berilish, qoniqish tuyg‘usi orqali uyg‘onadigan faoliyati tushuniladi.
Qobiliyat – Qaysi bir faoliyatni muvoffaqiyatli bajarishga ta’lluqli bo‘lgan va bilimlar, malakalarni egallashning tezkorligini yengilligini izohlab beradigan xususiyatdir.
Idrok – Mazkur muddatda sezgi organlarining yoki bir butun xodisalarning inson ongidan aks etishidir.
Xarakter - Xatti harakatlarning sifat jihatlarining o‘ziga xosligini, mustahkamligini ko‘rsatib turadigan, maxsus munosabatlarni paydo bo‘lish jarayonida o‘zining izini qoldiradigan xususiyatlari majmuasidir.
Tafakkur - Bilish, anglashning yuqori shakli bo‘lib o‘zida obe’tiv dunyodagi xodisalar bilan narsalar o‘rtasidagi munosabatlarni namoyon etishdir.
Bilish - Dunyo haqidagi yangi bilimlar hisoblanadigan subyekt va obyektning o‘zaro ta’sirini, voqelikning ruhiyatida qayta ta’sir etilishi hamda aks ettirish jarayonidir.
Erk - O’z oldiga maqsadlarni qo‘yish va qabul qilish bilan, shu bilan birga, ularni hal etish, amalga oshirish yo‘lida ichki va tashqi to‘sqinliklarni yengib o‘tishdir.
Hunar - kishining biror foydali maqsadli faoliyat bilan shug‘illanishi
Ko‘nikma - malakaning tarkibiy qismi bo‘lib, harakatning ayrim qismlarini nihoyatda tez, aniq bajarish qobiliyatlaridir
Mahorat - Kasbiy malakalarni rivojlantirishning yuqori darajasi
Kasbiy bilimlar - ma’lum kasb-hunar sohasidagi avlodlar tomonidan orttirilgan tajribalar
Kasbiy ko‘nikma - kasb bo‘yicha zaruriy, maqsadli harakatlarning egallanishi va bajarilishi
Kasbiy malaka - kasbiy harakatlarning avtomatlashgan darajasi
Kasbiy ta’lim - maxsus, kasb-hunar o‘quv muassasalarida ta’lim mazmuni
Kasbiy maslahatlar - o‘quvchi shaxsini o‘rganishga asoslangan, kasb tanlashga yordam ko‘rsatish tadbirlari
Xulosa
O’zbekiston Respublikasida yoshlarni kasbga yo’naltirish tadbirlari bo’yicha qabul qilingan qarorlar mazur ishni markazlashtirilgan tarzda boshqarishda katta rol o’ynaydi.
O’zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligining politexnik ta’lim bo’limi mehnat ta’limi va kasbga yo’naltirish bo’limiga aylantirildi. O’zbekiston pedagogika fanlari ilmiy tadqiqot institutida kasbga yo’naltirish sektori ishlay boshladi.
Kasbga yo’naltirish bilan shug’ullanuvchi yangi tuzulgan va qayta tashkil qilingan bo’limlarning vazifasi tuman, viloyat va respublika miqqiyosida rahbarlikning tashkiliy tajribalarini umumlashtirishdan; kasbga yo’naltirish boshqarmasi bo’g’inlari ishini kuchaytirishning tashkiliy-metodik tadbirlarni ishlab chiqish va tajribada tekshirib ko’rishdan iborat edi.
Shu tariqa respublikada kasbga yo’naltirishni boshqarish tizimining tarkib topishi va rivojlanishi 1970 yildan boshlanadi. U xalq xo’jaligining malakali qadrlarga talab-ehtiyojlarini hisobga olib, kasb tanlashda o’g’il va qizlarga yordam berishi; kasbga yo’naltirish ishini rejalashtirishi, uning mazmunini belgilashi; vazirliklar, idoralar, birgalikda kuch-g’ayratlarini mvofiqlashtirishi lozim edi.
Kasbga yo’naltirishni ilmiy boshqarishni xukumat, korxonalar va tashkilotlarning ishchi kuchini reja asosida tayyorlash va yoshlarni ishchi kasblarga yo’naltirish sohasidagi harakatlari tizimi hisoblash lozim. Shu boisdan kasbga yo’naltirish ishining tashkilotchilari faqat tarmoqlarning emas, balki ayrim korxonalarning ham qadrlarga talab-ehtiyojlarini bilishlari va shu xaqda maktablar va o’qituvchilarga axborot berib turishlari, amaliy tadbirlar dasturini ishlab chiqishlari va uni bajarish uchun kuch va mablag’larni safarbar etishlari; boshqaruv tizimining barcha bo’g’inlari nazorat o’rnatishlari va ularga yordam berishlari lozim.
Mustaqillikka erishgandan so’ng kasb tanlashga yo’llash ishlariga qaratilgan tadbirlar yana qayta jonlantirildi va har doimgidanda ko’proq e’tibor qaratila boshlandi. Bu borada ta’limni rivojlantirish maqsadida qabul qilingan “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” asosida faoliyat yuritish mamlakatimiz uchun ulkan muvaffaqiyatlarni olib keladi. Umumta’lim maktablarining 8-9 sinflarida mehnat ta’limi fani mashg’ulotlarida o’qitilayotgan kasb tanlashga yo’llash mavzularini samarali tashkil etish ham shular jumlasiga kiradi.
Pardayev Zafar Shukurovich
KASB TANLASHGA YO’LLASH MASHG’ULOTLARI UCHUN DARS ISHLANMALARI
(umumta’lim maktablarining mehnat ta’limi fani o‘qituvchilari uchun uslubiy ko‘rsatma)
Samarqand viloyat xalq ta’limi xodimlarini qayta tayyorlash
va ularning malakasini oshirish instituti bosmaxonasida chop etildi.
Samarqand shahar, Boysunqur ko‘chasi 3-uy
.
.
Do'stlaringiz bilan baham: |
