Kasb tanlashga

1. Ishlash aniqligi.
A niqlik har qanday m ahsulotni, shu jum - 
ladan, tikuvchilik sanoati m ahsulotlarini tayyorlashga qo‘yiladigan 
talabdir.
2. Vaqt m e’yori.
M e’yorlash xususida m ehnat topshirig‘ini 
bajarishni vaqt bo‘yicha chegaralash o‘quvchilar m ehnat ope- 
ratsiyalarini bajarish usullarini egallab olganlaridan keyin am al­
ga oshirilishi kerak. Bunda o‘quvchilar bir yo‘la ham ishning 
sifatli bajarilishini kuzatishni, ham uni m a’lum m uddatda baja­
rishga intilishni uddalay olmasligi va ta ’lim ning birinchi bosqi­
chida vaqt m e’yori kiritilsa, m iqdor ko‘rsatkichlari sifat hisobiga 
ortishidan kelib chiqadi.
3. 0 ‘quvchilarning bilim lari.
0 ‘quvchilarning amaliy ishlari 
ularning bilim lariga asoslanib tashkil qilinadi. Shu sababli ular­
ning faoliyatini baholashda o‘quvchilar dastur m aterialini qan­
day va qanchalik chuqur o ‘zlashtirganini hisobga olish kerak.
4. M ehnat usullarini to‘g ‘ri bajarish.
0 ‘quvchilar asbobni ush- 
lash, ish holatida turish, asbobning ishlov berilayotgan sirtga nis­
batan qanday holatda tutish haqidagi ko‘rsatm alarni qat’iy ba­
jarishlari kerak. M ehnat usullarini to ‘g‘ri bajarish ko‘nikm alari 
o‘qituvchi tom onidan baholanadi.
5. 
Ish o‘rnini to‘g ‘ri tashkil qilish.
Ishlab chiqarishda ish o‘rnini 
to ‘g‘ri tashkil qilish m ehnat unum dorligini oshiradi. 0 ‘quvchilar
283

---

mehnat madaniyatining saviyasi ko'proq o‘z ish o‘rnini to‘g‘ri 
lashkil qila olishiga bog'liqdir.
6. 
Mehnat xavfsizUgi qoidalariga rioya qilish.
Agar ishning 
xavfsizligini ta ’minlovchi qoidalar buzilsa, jarohatlanish xavfi 
tug'iladi. Jihozlar va asboblarni ishlatishdagi m ehnat usul­
lari va hokazolarni bajarishdagi xavfsizlik qoidalarini buzgan 
o‘quvchilarning bahosini pasaytirish kerak.
Baholash o‘tkazilish vaqtiga ko‘ra uch turga ajratiladi:
- B oshlangich baholash.
- Joriy, ya’ni shakllantiruvchi baholash.
- Yakuniy, ya’ni umumlashtiruvchi baholash.
B oshlangich baholash — ta ’lim jarayoni boshida ta ’lim oluv-
chilarning dastlabki bilim, ko‘nikm a va malakalarini aniqlash 
uchun oikaziladi. Bunday baholash natijalari ta ’lim jarayonining 
mazmuni, usullari va shakllarini tanlash im konini beradi.
Joriy (shakllantiruvchi) baholash m untazam ravishda o ik azib
boriladi. U ta ’lim jarayonidagi yutuq va kam chiliklarni, ta ’lim 
jarayoni samarasini tezkor (operativ) aniqlab borish, o‘quv ja ­
rayonini muvofiqlashtirish va ta ’lim beruvchi va ta ’lim oluvchi 
oitasidagi qaytar aloqani ta ’minlash im konini beradi.
Yakuniy (umumlashtiruvchi) baholash — ta ’lim oluvchining 
ta ’lim jarayonining m a’lum davridagi o‘zlashtirish natijalarini 
belgilangan mezon va standartlarga javob berishini aniqlaydi. 
Yakuniy baholash ta ’lim jarayonining m a’lum bosqichi yakunida 
oikaziladi. U joriy baholash natijalarini jamlaydi.
Umumlashtiruvchi baholashni oikazishda quyidagilarga e’ti­
bor berish lozim:
• Ta’lim oluvchi um umlashtiruvchi baholash nim a uchun 
oikazilishi haqida ma’lumotga ega b o iish i lozim. Bu uni baho- 
lashga tayyorgarlik koiishga olib keladi.
• Baholashni oikazish shartlari unga jiddiy yondashishiga, 
diqqatni chalgitadigan yoki tasodifiy uzilishlardan o ‘zjni chetga 
olishga hamda ta ’lim oluvchini o‘z qobiliyatini namoyish qili- 
shiga imkon beradi.
Baholashni oik azish sharoitida o‘quvchi o‘zini erkin tutishi 
va noxushlik his qilmasligiga imkoniyat yaratish kerak. Baho- 
lovchi va ta ’lim oluvchi baholash nim a berishi, u qachon, kim 
tomonidan va qanday o ikazilishini bilishlari m uhim aham i­
yatga egadir. Qo'yilgan baho o‘quv natijasini tushunish va uni
284

---

mujassam lashtirish uchun ahamiyathdir. Ta’Hm oluvchi oldindan 
belgilangan natijalar mezoni yordamida baholanishi lozim. Re- 
jalashtirilm agan baholashni o‘tkazish maqsadga muvofiq emas.
Quyidagi beshta asosiy tam oyillar baholash tizim i samarador- 
ligining poydevori hisoblanadi;
— 0 ‘quv maqsadlariga asoslanganlik.
— Haqiqiylik.
— Haqqoniylik.
— Ishonchlilik.
— Qulaylik.