Kasb tanlashga

0 ‘quvchilanii tanlagan ixtisosligi b o ‘yicha 
0
‘qitish.
Agar, maktab 
o'quvchilarini ular tanlagan ixtisos bo‘yicha o‘qitish uchun m od­
diy baza bo'lmasa, o‘quvchilarni korxonadagi o‘quv sexlarida va 
maxsus ajratilgan uchastkalarda o ‘qitish formasidan foydalanish 
mum kin. Bu forma o‘quvchilarni o‘quv ustaxonalarida o‘qitish 
formasiga o'xshaydi, farq shundaki korxonada o ‘quvchilarga kor­
xona xodimi, asosiy vazifadan ozod qilingan instruktor rahbarlik 
qiladi. Bundan tashqari ish obyektlari sifatida korxona sexlarning 
buyurtm alari ham bajariladi. Bu esa 
0
‘quvchilarni ayni korxo­
naning unum li mehnatiga yondashtirish uchun eng m a’qul tad- 
birdir. Biroq bunda kirish instruktaji, joriy va yakuniy instruktaj 
o‘tkazish uchun zarur sharoitning bo‘lmasligi, o‘qitish formasi- 
ning samaradorligini kamaytiradi.
3. 
Amaliy mashg‘ulotlarga qo‘yiladigan umumiy talablar. 
A m a­
liy m ashg‘ulot jarayonida dastur mavzusining m azm uni ochib 
beriladi, m ehnat ta ’limi va tarbiyaning maqsadlari ham da vazi­
falari amalga oshiriladi. D em ak, amaliy m ashg‘ulot deganda 
0
‘quvchilarning 
0
‘quv m aterialini faol, ongli va m ustahkam
o‘zlashtirish maqsadida m ehnat o‘qituvchisi rahbarligida amalga 
oshiriladigan ham jam oa, ham yakka holda ish turlarini o‘z ichi­
ga oladigan o‘quv m ehnat faoliyatini aniq tashkil etishni tushu­
nish kerak.
M ehnat sohasidagi amaliy m ashg'ulotlar turli xilda bo‘lishi, 
ya’ni yangi texnik-texnologik m a’lum otlarni, m ehnat operatsi- 
yalarini o‘rganishga, bilim lari, m ehnat ko‘nikm alari va m alaka­
larini mustahkam lashga, nazorat tekshirish ishlari, korxonalarga 
ekskursiyalar o‘tkazish va hokazolarga bag‘ishlangan m ashg‘ulotlar 
bo‘lishi mum kin. Lekin o‘quv ustaxonalarida o ‘tkaziladigan 
am aliy mashg‘ulotlarning turlari xilma-xil bo‘lishiga qaram as- 
dan, ularning hammasi quyidagi um um iy talablarni qondirishi 
lozim:
1. M ashg‘ulotning maqsadi ham da vazifalari aniq va ravshan 
ifodalangan bo‘iishi lozim.
2. Mashg‘ulotning tarkibi didaktik jihatdan ketma-ket (bilim 
ko'nikm a, malaka, m ahorat) va o‘quv m aterialining mazmuniga 
to ‘liq javob beradigan bo‘lishi kerak.
261

---

3. Amaliy ishlarning obyekti to‘g‘ri tanlanishi, ijtimoiy foydali 
qiymatga ega bo‘lishi va o'rganiladigan m ehnat operatsiyalari va 
usullarining talablariga muvofiq kelishi zarur.
4. Mashg‘ulotda foydalaniladigan m ehnat ta ’limi m etodlari 
dars talablariga va o ‘quv m aterialining mazm uniga to‘liq javob 
berishi lozim.
5. 0 ‘quv ustaxonalarida mashg‘ulotning tashkiliy-m etodik 
tuzilishi o‘quvchilar bilan jam oa va yakka holda ish olib borishni 
nazarda tutishi kerak.
6. M ehnat ta ’limi bo‘yicha amaliy m ashg‘ulotlarda o‘tka- 
ziladigan ta ’lim ishlari tarbiyaviy tavsifga ega bo‘lishi, ya’ni m ak­
tab o‘quvchilarida m a’naviy sifatlarning tarkib topishiga yordam 
berishi lozim.
M ehnat sohasidagi amaliy mashg'ulot turlarining xilm a- 
xilligiga qaram asdan, ulardagi umumiy didaktik elementlarni 
ham ta ’kidlab o ‘tish kerakki, bular o‘quvchilarni navbatdagi 
o‘quv m aterialini o'zlashtirish uchun jalb qilishga qaratilgan 
mashg‘ulotlarni uyushtirish; o‘quvchilar ilgari o‘zlashtirgan bi­
limlar, mehnat ko‘nikm alari va m alakalarini ng darajasini tek­
shirish, yangi m aterialni tushuntirish va m ehnat operatsiyalarini 
hamda amaliy ishlarni bajarish vaqtida m ehnat usullarini ko‘rsatib 
berish; o ‘quvchilarning yangi mavzuga oid operatsiyalar va ish­
larni bajarish vaqtida ularning bilimi, m ehnat usullari darajasini 
aniqlash; m ehnat usullarini mashqlar bilan mustahkam lash va 
ularni dastlabki m ehnat ko‘nikmalari darajasiga yetkazish. Bunda 
mehnat o‘qituvchisining puxta nazorat qilishiga erishish; amaliy 
topshiriqning mustaqil bajarilishi va o'tgan mashg‘ulotning nati- 
jalariga yakun yasashdan iborat.
Yuqorida sanab o‘tilgan elem entlar am aliy m ashg‘ulot- 
ning tarkibini tashkil etadi. Shunday qilib, am aliy m ashg‘ulot 
tarkibi deganda didaktik elem entlarning q at’iy izchilligi va 
o ‘zaro bog‘lanishidagi nisbatni tushinish kerak, ular esa m ash- 
g‘ulot m aqsadlari va o‘quv m ateriallarining m azm unini taqazo 
qiladi.