Kasb ta’limi fakultеti

var

u, v: real;

x, y: vector;

Bu yerda u=max{x_i}, v=max {y_i} larni aniqlash talab qilinayotgan bo`lsin.

Vektorning eng katta hadini topishni albatta prosedura ko`rinishida tashkil qilamiz:

procedure max1(A:vector; var S: real);

var

i: integer;

begin

S := A[1];

for i:=2 to n do

if A[i] > S then S:= A[i]

end;
Bu proseduraga asosiy programmada murojat max1(x, u); max1(y, v);

ko`rinishida amalga oshiriladi.

Proseduradagi A vektorini parametr - qiymat sifatida yozib qo`yganimiz uchun, proseduraga qilinayotgan har bir murojatda A vektorga mos ravishda X va Y vektorlari ko`chirib yoziladi va so`ng prosedura o`z ishini bajaradi. Biz bilamizki, bir tarafdan, massivlarning sirtida ko`chirish amalini bajarishga ancha vaqt ketadi, ikkinchi tarafdan, har safar yangidan proseduraga qilingan murojatda A vektor uchun xotiradan qo`shimcha joy ajratiladi. SHuning uchun, proseduraning sarlavhasida quyidagicha almashtirish qilsak, yuqoridagi ikki kamchilikni bartaraf qilgan bo`lamiz:
procedure max1(var A: vector; var S: real);
Endi prosedurani e’lon qilish, undan foydalanib programma yaratish malakasini hosil qilganimizdan so`ng, uni e’lon qilishning sintaksis qoidalarini ko`rib chiqaylik.

Prosedurani aniqlash (e’lon qilish) quyidagicha amalga oshiriladi:

:
;
Bu yerda tushunchasi to`liqligicha
tushunchasi bilan bir xil sintaksis qoida asosida aniqlangani uchun, bu tushunchaga ortiq qaytib o`tirmaymiz.

Endi esa

ga ta’rif beramiz:

:=Procedure

 Procedure
()
Prosedura ismi dasturchi tomonidan tanlanadigan oddiy identifikator hisoblanadi.

Formal parametrlar ro`yhati quyidagicha aniqlanadi:

:= {; }
Formal parametrlar seksiyasi deganda prosedura parametrlarining parametr- qiymat va parametr-o`zgaruvchi lardan iborat bo`lishligi tushuniladi:
:={ {, }:  var {,

}:
bu yerda - formal parametrlar sifatida ishlatiladigan identifikator. Endi yuqoridagi aniqlashlarga tushuntirishlar berib o`tsak.

Yuqoridagi Bekus-Naur formulalaridan ko`rinib turibdiki, formal parametrlar ro`yhati (agar u mavjud bo`lsa) bitta yoki bir nechta o`zaro nuqta- vergul (;) belgisi bilan ajratilgan seksiyalardan tashkil topgan. Har bir seksiyada esa o`z navbatida, bitta yoki bir nechta o`zaro nuqta-vergul bilan ajratilgan formal parametrlar qatnashishi mumkin. Proseduradagi formal parametrlar sonini, dasturchining o`zi prosedurani aniqlash moxiyatidan kelib chiqqan holda tanlaydi.

Misol:
Procedure P(A:Char; B:Char; Var C:Real; Var D:Real; E:Char);
bu yerda formal parametrlar ro`yhati beshta seksiyadan iborat: A,B,E – lar Char tipli qiymatlar, C, D – lar Real tipidagi o`zgaruvchilar. Shu bilan bir qatorda har bir seksiya faqat, bitta parametrni o`z ichiga olmoqda.

Bir xil tipli, hamda ketma-ket joylashgan qiymatlarni va o`zgaruvchilarni bitta seksiyaga birlashtirib prosedura sarlavhasini quyidagicha yozish ham mumkin:

Procedure P(A, B: Char; Var C, D: Real; E: Char);
Shunday qilib, seksiya deganda bir xil tipli parametr - qiymatlar yoki parametr

- o`zgaruvchilarning ro`yhatini tushunish mumkin.

Ko`pchilik boshlovchi dasturchilar yo`l qo`yadigan quyidagi xatoliklardan ehtiyot bo`lmoq zarur:
Procedure P(Var X: Real; Y: Real); bu sarlavha

Procedure P(Var X, Y: Real);
sarlavhasi bilan bir xil emas.

Aniqlangan proseduraga murojat yoki prosedura operatoridan qanday foydalanishni aniqlashni ko`rib chiqaylik (yaratilgan prosedurani «Aktivlashtirish», ya’ni ishlatish):

:=


()
Agar prosedura aniqlanishida parametrsiz bo`lsa, unga murojat qilish ham faqat, prosedura ismini yozish bilangina amalga oshiriladi.

Agar prosedura aniqlanishida parametrli bo`lsa, albatta prosedura-operator ham unga mos faktik parametrlar ro`yhatiga ega bo`ladi. Shu parametrlar orqali proseduraga murojat qilinayotganida, formal parametrlar faollashtiriladi:

:= {,}

2. Ma`ruza. Funktsiyaga murojaat. Rekursiv funktsiyalar. Modullar. Modulli dasturlar va ularni tashkil etish usullari. (2 soat)

O’quv modul birliklari:

1. 
   Funktsiyaga murojaat. Rekursiv funktsiyalar.
   
2. 
   Parametrlarni lokallashtirish printsipi. Funktsiya parametrlar va protsedura parametrlar.
   
3. 
   Modullar. Standart modullar. Modulli dasturlar va ularni tashkil etish usullari.