Касб психологияси шахсда касбга доир билим, кўникма, малакаларни шунингдек

 
6- мавзу. Касб тушунчаси ва касбларни психологик таснифлаш 
Касб тушунчаси – касбшуносликнинг асосий концептуал бош тушунчаси эканлиги. 
Касбшунослик адабиётларида касб тушунчасининг таърифи, касб жамиятнинг меҳнатга 
лаёқатли аъзоларини ижтимоий ташкиллаштиришнинг алоҳида шакли эканлиги ҳамда 
“касб” ва “машғулот” тушунчаларининг фарқланиши. “Касб” атамаси касбий фаолиятнинг 
юқори статусли тури эканлиги. Касбшуносликда “касб” ва “мутахассислик” тушунчалари. 
Инсоният ривожланишида касбий фаолият турларининг ўрни. Ижтимоий ривожланиш 
жараёнида янги касбларнинг пайдо бўлиши. Касбий фаолиятнинг самарадорлиги 
шартларидан бири мутахассиснинг касбий тайёрлиги эканлиги. Мутахассиснинг касбий 
тайёрлиги мураккаб кўп даражали ва тизимли психик жараён сифатида. Инсоннинг ҳаёти 
ва касбий фаолиятидаги муваффақият ўртасидаги узвий боғлиқлик.
Касбларни таснифлаш (классификациялаш)нинг психологик асослари, манбалари ва 
омиллари. Касблар бўйича Е.А.Климов таснифи ва унинг психологик
тавсифланиши. Касбларни гуруҳларга ажратишнинг ўзига хослиги масалалари. Касбий 
тайёргарликнинг психологик асослари, жабҳалари ва ўлчаш мезонлари.
Касбий билимлар, кўникмалар ва малакалар, уларни эгаллашнинг ўзига хос 
хусусиятлари, тузилиши, схемаси, графикаси тўғрисида мулоҳазалар.
 
7- мавзу. Касб танлашга йўллашнинг умумий масалалари ва 
унинг психологик моҳияти 
 
Касб маорифи ва унинг моҳияти, мазмуни, шакллари. Касб танлашга йўллашнинг 
психологик моҳияти. Касб танлашга йўллашда психологик маслаҳатлар ва ижтимоий-
маданий тадбирларнинг ўрни. Касбий саралашнинг психологик тавсифи. Касбий 
адаптация босқичларининг психологик хусусиятлари. Касбий камолот (шаклланиш)нинг 
ўзига хослиги, унинг босқичлари ва ўрганиш мезонлари. Касбий тарбиянинг психологик 
моҳияти. 
Касб танлашга йўллашда амалий психологнинг роли ва функциялари. Касб танлашда 
туман, шаҳар ташхис марказларининг аҳамияти ва вазифалари. Касб танлашнинг ташқи ва 
ички омиллари ва унинг психологик тавсифи. 
Касб танлашга йўллаш психологик муаммо сифатида. Касб танлашга йўллашнинг 
тадқиқот тарихи. Касб танлашга йўллашнинг таркибий қисмлари, тузилиши ва таърифи: 
касб маорифи, касб танлашга йўллаш, касбга саралаш, касб адаптацияси, касбий камолот 
(шаклланиш). Касб танлаш назариялари ва амалиёти. Касб танлаш босқичлари ва 
уларнинг психологик тавсифи. Касб танлаш мотивлари ва уларнинг психологик моҳияти. 
Касб танлаш мотивировкаси. Мотивларнинг адекватлиги, объективлиги. Касбий 
мотивларнинг англанганлик ва англанмаган даражалари. Касбий мотивациянинг 
этнопсихологик хусусиятлари. 
Касб танлашга индивидуал ёндашув. Касбга йўллаш тизими ва унинг асосий 
қисмлари. Ўқувчиларни касб танлашга ўргатишда ўқитувчилар жамоаси фаолиятининг 

---

182 
ўрни. Синф раҳбарининг ота-оналар билан ишлаш фаолияти - касб маорифи сифатида. 
Ёшлар ташкилотларининг касб танлаш жараёнида иштироки. Синфдан ва мактабдан 
ташқари ишлар касбий тасаввурларни таркиб топтириш омили эканлиги. Мактабдан 
ташқари махсус муассасалар касб танлаш ва касбий маҳорат манбаи сифатида. Ўқув 
фанларининг 
касбга 
йўллаш 
имкониятлари. 
Меҳнат 
таълими 
тизимида 
профессиограмманинг ўрни. Касбга йўллашда маҳаллий матбуот, радио, телевидение, 
учрашувлар, кинофильмлар ва бошқа воситаларнинг таъсири.