Kasb-hunar maktabi «mutaxassislikka kirish»

xab(Hub
) ishlatiladi. Har bir 
xab 8
dan 30 tagacha ulash 
joylariga ega. Bu ulash joylariga komp’yuter yoki boshqa xab ulanishi mumkin. Demak, 
xab 
– 
sistemaning asosiy qismi bo`lib, uning ishlashi va imkoniyatlarini belgilaydi. Xablarda portlar 
holatini nazorat qiluvchi ko`rsatkich mavjud. Bu esa kontaktlarning yomon holatini, 
simlarning zararlanganligini va boshqa vaziyatlarni tez hal qilib b

---

133 
Mavzu:Internet
Hamma Internet haqida eshitgan va undan foydalanishni xohlaydi. Malumki, Internet 
axborotni soniyalar ichida uzoq masofalarga uzatish imkonini beradi. Shuning uchun 
bu darsda Internetni kelib chiqishi, uning tarkibi, unda axborot qanday qoidalar 
asosida uzatilishi va qabul qilinishi haqida ma'lumot beriladi. Internet tarixi o'zgarib 
va rivojlanib turuvchi olam yoki jamiyat haqida turli xil ko'rinishdagi katta hajmli 
axborotlar dunyoning deyarli hamma mamlakatlarida yig'ilib bormoqda. Bu 
ma'lumotlardan foydalanish zamonaviy axborot texnologiyasi vositalarisiz katta 
mablag' va vaqt talab etadi. Bunday muammolar Internet (Xalqaro informatsion 
tarmoq)ning tashkil etilishi bilan hal etildi. Internet "sovuq urush" mahsuli 
hisoblanadi. Uni yaratilishiga yadro zarbalaridan qisman zararlanganda ham ishlay 
olishga mo'ljallangan tajribaviy aloqa sistemasi sifatida XX asrning 70-yillari 
boshlarida AQSH Mudofaa Vazirligi tomonidan ishlab chiqilgan ARPANet aloqa 
tarmog'i asos bo'Igan. ARPANet — buzilgan aloqa bo'g'inlarni avtomatik ravishda 

---

134 
aylanib o'tishga va tarmoqdagi kompyuierlarning ma'lumot almashishiga imkon 
yaratuvchi kommunikatsiyalar paketidir. ARPANet tarmog'i birinchi marta ishga 
tushirilganda 4 ta kompyuter orasida maxsus kabel orqali bor-yo'g'i 2 minut 
davomida axborot almashinilgan. Avvaliga bu tarmpq maxfiy hisoblangan. 
Keyinchalik, modem va telefon tarmog'i orqali axborot almashish imkoniyati yuzaga 
kelgandan so'ng bu tarmoqqa turli korxona va tashkilotlar ulanib olgan. Shu tariqa bu 
tarmoq Internet tarmog"iga aylangan. Internet tarmog'i biror tashkilotga 
bo'ysunmaydi, lekin davlatlar, ilmiy va ta'lim tashkilotlari, kommersiya strukturasi va 
millionlab xususiy shaxslar tomonidan moliyalashtiriladi. Tarmoq taklif etilgan 
ko'ngillilar tomonidan tashkil etilgan "Internet arxitekturasi bo'yicha kengash" 
tomonidan boshqariladi. 
Internet — dunyo bo'ylab joylashgan va yagona tarmoqqa birlashtirilgan minglab 
kompyuter tarmoqlarining majmuidir. Internetda axborot almashish standart qoidalar 
asosida amalga oshiriladi. Internetdagi ma'lumotlarni uzatish qoidalari protokollar 
(masalan, TCP/IP —TRANSMISSON CONTROL PROTOKOL/INTERNET 
PROTOKOL) deb ataladi.TCP/IP protokolining axborotni uzatish usuli quyidagicha: 
TCP protokoli axborotni paketlarga ajratadi; IP protokoli orqali barcha paketlar qabul 
qiluvchiga uzatiladi va TCP protokoli tomonidan barcha paketlarning qabul 
qilinganligi tekshiriladi; barcha paketlar qabul qilingandan keyin TCP protokoli 
ularni tartibga soladi va yaxlit ko'rinishga keltiradi.Kompyuterlarning axborotlarni 
telefon tarmoqlari orqali yubora olishiga imkon beruvchi modem deb ataluvchi 
qurilmaning yaratilishi (1979-yil Nayes kompaniyasi) va rivojlanishi sababli 
faqatgina shaxsiy kompyuteri va telefoni bor millionlab kishilar tarmoqning maxsus 
quril-malarisiz ham Internetdan foydalana olish imkoniyatiga ega bo'Idilar.Hozirgi 
kunda Internet dunyo bozorini o'rganishda va savdo-sotiq ishlarini tashkil etishda 
zamonaviy biznesning eng muhim vositalaridan biriga aylanib bormoqda. Internet 
o'zaro aloqa bogiash yoki ma'lumotlar almashish tarmog'i bo'libgina qolmasdan, unda 
mavjud bo'lgan ma'lumotlar ombori majmuyi dunyo bilimlar omborini tashkil etadi. 
Internetning kompyuterlar bilan bog'hq bo'lgan narsalardan muhim farqi shundaki, u 
o'zi haqidagi ma'lumotlarni ham o'zida saqlay olishidir.1992—93-yillarda axborot 
texnologiyasining rivojlanishi sababli tasviriy va tovushli axborotlarni olis 
masofalardan qisqa vaqtda uzatishning shunday imkoniyati yaratilganki, u World 
Wide Web deb nomlangan.World Wide Web ning yaratilishiga 1989-yil 
Shvetsariyadagi Yevropa Yadroviy Tadqiqotlar Kengashining loyihasi asos bo'ldi. Bu 
loyihaning maqsadi Internetda axborot tarqatishning samarali usullarini izlash va 
uning oqibatlarini kuzatishdan iborat edi. Hozirgi kunda World Wide Web 
Internetning eng tez rivojlanayotgan sohalaridan biri bo'lib qoldi.Internet deganda 
ko'pchilik World Wide Web (qisqacha Web yoki WWW) ni tushunadi. Aslida World 
Wide Web Internetning bir qismi bo'lib, xalqaro o'rgimchak to'ri ma'nosini anglatadi. 
World Wide Web multimedia (multimedia — rasm va matnli axborotni tovushli va 
harakatdagi shakllardan iborat axborot bilan birlashtirish texnologiyasi) 
imkoniyatlariga ega boigani uchun foydalanuvchilar e'tiborini juda tez qozondi. 

---

135 
Mavzu:
LAN,WAN,VLAN 
Hammaga salom! Ehtimol, maqola sarlavhasidagi savol siz uchun biroz g'alati tuyulgandir, 
ammo baribir unda semantik yuk bor. Ajablanarlisi shundaki, bunday savollar ba'zi 
o'quvchilarimni bezovta qildi va men bilan turli forumlarda bir necha bor uchrashdi. 
Taraqqiyot va raqobat 
axborot texnologiyalari
 bir necha yil oldin aqlli televizorlar ishlab 
chiqarishga asos solgan. Ko'pgina zamonaviy modellar (chiziqqa qarab) taxtasida LAN 
ulagichiga ega, ammo ba'zi iste'molchilar televizor sotib olgandan keyin ushbu tarmoq 
ulagichidan kutganlarini ololmaydilar. Xo'sh, nima uchun televizorda LAN ulagichi mavjud? 
IN 
so'nggi paytlarda
 ishlab chiqaruvchilar chekilgan tarmoq portini televizorlarga nafaqat 
Smart TV funktsiyasini qo'llab-quvvatlash bilan, balki ushbu funktsiya umuman bo'lmagan 
modellarda ham o'rnatadilar. Agar siz Smart TV nima ekanligini bilmasangiz, unda ushbu 
qisqa videoni tomosha qiling. 
Yetkazib berish orqali 
sevimli orzu
 do'kon uyidan, ular Internetga ulanishga harakat qilishadi 
va unda hech qanday dastur va brauzer yo'qligini ko'rib hayron bo'lishadi. Hmm, lekin u ham 
LAN-ga ulangan tarmoqqa ega, ya'ni Internetga ulanish mavjud. 
Biroq, bu vaziyatda ular qisman haq ... Haqiqatan ham Internetga ulanish mavjud, ammo 
umuman boshqa maqsadlar uchun, lekin birinchi navbatda birinchi narsa. 
Ma'lum bir bilimga asoslanib, siz o'zingiz xohlagan narsani sotib olish imkoniyatiga egasiz, 
boshqalar sizga maslahat bermaydi. 
Ikkinchidan, agar siz allaqachon egasiga aylangan bo'lsangiz 
smart TV
 Televizor, bu holda siz 
LAN kirish va turli xil "yaxshiliklar" orqali Internetga kirishingiz mumkin. Televizorni 
to'g'ridan-to'g'ri (provayder kabelidan foydalangan holda) yoki agar o'rnatilgan bo'lsa, 
ulashingiz mumkin 
wi-Fi moduli
, keyin 
simsiz tarmoq
... Agar siz Wi-Fi tarmog'ida "Ixtiyoriy" 
ni ko'rsangiz, unda o'rnatilgan simsiz modul yo'q, lekin siz ishlab chiqaruvchidan tashqi Wi-Fi 
adapterini ulashingiz mumkin. 
Forumlardan birida bir kishi televizorining Internetga ulanmasligini yozdi va u modelni 
ko'rsatgandan so'ng, modelda Ethernet porti borligi aniqlandi, ammo ichki brauzer yo'q ... 
Biroz vaqt o'tgach, saytda televizorni ulash haqidagi munozaralardan birida shunga o'xshash 
munozarasi paydo bo'ldi. Forumda ham, saytdagi sharhlarda ham ushbu port faqat televizorni 
miltillash uchun ishlatilishi mumkin va shu bilan birga unda aqlli variantlar bo'lmasligi 
mumkin. 
Tarmoq orqali dasturiy ta'minotni yangilash qanchalik maqsadga muvofiqligini bilmayman, 
garchi bu juda qulay bo'lsa-da, lekin men mutaxassislardan bir necha marta televizor 
dasturlarini Internet orqali emas, balki yangilash yaxshiroq degan maslahatlarni eshitganman, 
lekin USB flesh haydovchi (lar). Gap shundaki, yangilanish 
dasturiy ta'minot
 tarmoq orqali, 
uning noto'g'ri o'rnatilishiga olib kelishi mumkin va o'rnatish paytida rasmiy veb-saytidan 
haydovchiga oldindan yuklab olingan yangilanish minimal darajada ishlamay qolishi mumkin. 
Ammo oxirgi so'z ishlab chiqaruvchiga tegishli. Shunday emasmi? 

---

136 
O'zim shuni qo'shib qo'yamanki, televizordagi LAN ulagichi nafaqat dasturiy ta'minotni 
yangilash uchun, balki DLNA texnologiyasi uchun ham ishlatilishi mumkin. Televizorning 
xususiyatlarini ko'rib chiqing va agar u erda ushbu texnologiyani qo'llab-quvvatlayotganini 
ko'rsangiz, siz televizorni kompyuterga ulashingiz va media oqimlarini uzatishingiz mumkin. 
Ya'ni, Ethernet porti va televizordagi media-kontent orqali (fotosuratlar, videolar) 
foydalanishingiz mumkin. 
Agar siz xato topsangiz, iltimos, matn qismini tanlang va bosing