Kasb-hunar kollejlarida o‘lcham qo‘yish masalalarini o‘qitish metodikasi

 

 

 

 

 

 

 1.12-Shakl                                                                    1.13-Shakl 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

 

 

                                               1.14-Shakl                                                

---

47 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                1.15-Shakl 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                 1.16-Shakl   

 

 

 

 

 

 

 

---

48 

 

 

 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                              1.17-Shakl 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                            1.18-Shakl 

 

 

---

49 

 

Takrorlash uchun chizmalar. 

 

1.Geometrik va proyektsiyon chizmachilik nimani o‘rgatadi? 

2.Qanday chizmachilik asboblari va uskunalari bor? 

3.Standart, format va masshtablar qanday bo‘ladi? 

4.Qanday chiziq turlari bor? Ularning ishlatish o‘rnini aytib bering. 

5.Chizmalarda qanday shriftlardan foydalanadi? 

6.Chizmalarda o‘lcham chiziqlari bir biri bilan kesishishi 

mumkunmi? 

7.Asosiy yo‘g‘on chiziqning chegara o‘lchami qanday bo‘ladi? 

Tayanch tushunchalar: 

Standartlar- Buyumlarning ma‘lum sifatga ega bo‘lishini maqsadida 

davlat tomonidan belgilangan (GOST) xujjat. 

Farmatlar-  GOST  da  belgilangan  chizmalar  chizish  uchun 

ishlatiladigan o‘lchamli qog‘oz. 

Masshtablar-  Buyum  tasviridagi  chiziqli  o‘lchamlarning  shu 

buyumning xaqiyqiy o‘lchamiga nisbati. 

Materiallarning  shartli  belgilanishi-  Chizmalarida  materiallarining 

kesimlar  va  qirqimlardan  buyumlarning  kesuvchi  tekislikga  tegib  turgan 

yuzalarining  shtrixlanishidan  iborat  bular  buyum  qanday  materiallar 

yasalganligini ko‘rsatadi. 

O’lcham qo’yishning asosiy qoidalari  

Chizmadagi   buyum   yoki   qismlarining   katta  kichikligi   asosan 

chizmadagi  o‘lchamga  qarab  olinishini  hisobga  olsak,  detallarga  o‘lcham 

qo‘yish  juda  muhim  omil  hisoblanadi.  Buning  uchun  quyida  berilgan 

qoidalarni  chuqurroq  o‘rganish  talab  qilinadi.O‘lchamni   ko‘rsatish  uchun 

ikki  tomoni  strelkali  yoki  bir  tomoni  strelkali  o‘lcham  chiziqlaridan  va 

ayrim   hollarda  og‘ma  kesmali  o‘lcham  chiziqlaridan  foydalanamiz.  Bu 

---

50 

 

chiziq  chizma  tomoniga  parallel  chizilib  unga  o‘lcham  raqami  yoziladi  va 

o‘lcham   birligi  ko‘rsatilmaydi.  Burchak  o‘lchamlarida  raqamdan  keyin  

gradius  belgisi  qo‘yiladi.  Chiqarish  chiziqlari  chizma  tomoniga 

perpendikulyar bo‘ladi. O‘lcham raqamlarini  chiqarish chiziqlariga, chizma 

tomonlariga, o‘q chiziqlarga qo‘yish taqiqlanadi. 

O‘lcham bir  marta qo‘yiladi, boshqa ko‘rinishlarda takrorlanmaydi. 

O‘lcham  chiziqlarining  oralig‘I  7  mm,  chizma  tomonidan  esa  10  mm. 

O‘lcham   chiziqlari  bir-biri  bilan  yoki  chiqarish  chiziqlari  bilan 

kesishmaydi.  Shuning uchun oldin kichik o‘lchamlar keyin katta o‘lchamlar 

qoyiladi.   Bir  qatorga  bir  necha  o‘lcham  qoyiladigan  bo‘lsa  ularni  shaxmat 

shaklida  joylashtiring.  O‘lcham  chiziqlari  chiqarish  chiziqlaridan,   ya‘ni 

strelka  uchidan  1-5  mm  gacha  chiqariladi.  Strelkalar  hamma  o‘lcham 

chiziqlariga bir hilda qo‘yiladi.