Kasb faoliyatiga oid savollar: Veb platforma nima? Batafsil tushuntirib bering. Javob

Ajratilgan serverli tarmoq. Ajratilgan serverli tarmoqda kompyuterlardan biri barcha ishchi stantsiyalar uchun muljallangan ma`lumotlarni saqlash, ishchi stantsiyalar urtasidagi uzaro aloqani boshqarish va boshqa bir qator vazifalarni bajaradi. Bunday kompyuter odatda tarmoq serveri deb yuritiladi. Unga tarmoq operatsion tizimi urnatiladi, yana unga barcha taksimlanadigan tashqi qurilma – qattiq disklar, printerlar va modemlar ulanadi.
Ishchi stantsiyalar urtasidagi uzaro ta`sir odatda server orkali amalga oshiriladi. Markaziy qurilma rolini server bajaradi. Markazlashtirilgan boshqaruv tarmoqlarida ishchi stantsiyalar urtasida axborot almashuv imkoniyati mavjud. Buning uchun Netlink dasturidan foydalanish mumkin.
Ajratilgan serverli tarmoqning afzalligi:

• 
  Axborotni ximoyalashning ishonchli tizimi;
  
• 
  tezkor xarakat;
  
• 
  ishchi stantsiyalar sonining cheklanmasligi;
  
• 
  birinchi darajali tarmoqqa nisbatan boshqaruvning oddiyligi.
  

Ajratilgan serverli tarmoqning kamchiligi:

• 
  Server uchun bitta kompyuter ajratilishi tufayli narxining qimmatligi;
  
• 
  bir darajali (rang) tarmoqqa nisbatan kam moslashuvchanligi.
  

30. 
    Drayver tushunchasiga taʼrif bering va misollarda tushuntirib bering.
    

Javob: Drayver bu — kompyuterdagi qurilmalarni(videkarta, wifi modul, bluetooth modul vahakazo) operatsion tizim bilan bog’lab beruvchi maxsus dastur. Bu dastur bo’lmasa, sizdagi qurilmalar umuman ishlamaydi.
Drayverlar. Ular OT imkoniyatlarini kengaytiradi. Jumladan, kompyuterning kiritish — chiqarish qurilmalari (klaviatura, sichqoncha, printerlar va boshqalar)ni boshqarishda yordam beradi. Drayverlar yordamida kompyuterga yangi qurilmalarni ulash yoki mavjud qurilmalardan nostandart ravishda foydalanish mumkin.

31. 
    Dasturiy taʼminotlarning turlarini sanab bering va ularning vazifasini tushuntiring.
    

Javob: Шахсий компьютернинг дастурий таъминоти.
2 Дастурий таъминот компьютернинг иккинчи муҳим қисми бўлиб, у маълумотларга ишлов берувчи ва компьютерни ишлатиш учун керакли ДАСТУРЛАР МАЖМУАСИНИўз ичига олади.
3 Ишлаш жараёнидаги ўзаро боғланишларни 3 гуруҳга бўламиз
Компьютернинг турли техник қисмлари орасидаги боғланиш.Дастурлар орасидаги ўзаро боғланишИшлаш жараёнидаги ўзаробоғланишларни 3 гуруҳгабўламизАппарат қисмлари ва дастурлар орасидаги ўзаро боғланишДастурий интерфейсАппарат интерфейсиАппарат дастурий интерфейс
4 Шахсий компьютерлар ҳақида гапирилганда учинчи иштирокчи ИНСОННИ (фойдаланувчи) ҳам алоҳида ҳисобга олиш керак. Инсон компьютернинг ҳам аппарат, ҳам дастурий воситалари билан мулоқотда бўлади. ИНСОН ДАСТУР ФОЙДАЛАНУВЧИ ИНТЕРФЕЙСИ
5 Компютернинг дастурий таъминоти
Системавий дастурий таъминотАмалий дастурий таъминотДастурлаш технологиясининг ускунавий воситалари
6 Системавий дастурий таъминот
Системавий дастурий таъминот (system software)-компьютернинг ва тармоқларининг ишини таъминловчи дастурлар мажмуаси
7 амалий дастурий таъминот
Амалий дастурий таъминот (Aplication program paskage)-бу аниқ бир предмет соҳаси бўйича маълум бир масалалар синфини ечишга мўлжалланган дастурлар мажмуаси
8 Дастурлаш технологиясининг ускунавий воситалари
Янги дастурлар ишлаб чиқиш жараёнида керак бўладиган махсус дастурлар мажмуаси
9 Системавий дастурий таъминот
Асосий дастурий таъминот (компьютер билан биргаликда етказиб берилади)Ёрдамчи дастурий таъминот (қўшимча тарзда яратилади)
10 асосий дастурий таъминот
Асосий дастурий таъминот (компьютер ишини таъминловчи дастурларнинг минимал тўплами) бўлиб, улар:Операцион системаТармоқ системаси
11 Ёрдамчи дастурий таъминот
(Хизмат кўрсатувчи)-компьтернинг ишлаш сифатини яхшиловчи, фойдаланувчи интерфейсини қулайроқ ташкил этувчи дастурлар киради:антивируслар,ташхис дастурлари
12 Асосий дастурий таъминотга қўшимча равишда ўрнатиладиган дастурлар
Асосий дастурий таъминотга қўшимча равишда ўрнатиладиган дастурларУТИЛИТАЛАРбўлиб, улар хизмат кўрсатиш сифатини оширувчи:ташхис, тестлаш, дискдан фойдаланишни оптималлаштирувчи дастурий воситалардир.
13 Муаммога йўналтирилган Амалий дастурий таъминот (АДТ)
Бухгальтерия учун ДТШахсий бошқариш ДТЖараёнларни бошқариш ДТБанк ахборот тизимлари ва бошқалар
14 Маълумотлар базасини бошқариш тизимлари Тақдимот қилиш воситалари
Умумий мақсадли ДТМаълумотлар базасини бошқариш тизимлариМатнли муҳаррирларЭлектрон жадвалларГрафик муҳаррирларТақдимот қилиш воситалари
15 OFIS AДТ Режалаштирувчи(вақтни, телефон ва қайдномаларни)
Таржимон дастурларТасвирларни таниб олувчи ва таҳрирловчиУзоқ масофадан туриб алоқани таъминловчиКичик нашриёт дастурлари
2Дастурий таъминот деганда – компьютернинг (ҳисоблаш тизимининг) шу моделида бажарилиши мумкин бўлган дастурларни ўз ичига олган мажмуа дастурий хужжатларини ўз ичига олган мажмуа (комплект-йиғма) ни тушунамиз.
Дастурий таъминот тузилиши (структураси) - ҳозирги вақтда шахсий компьютерларнинг дастурий таъминотида дастурларни қуйидаги гуруҳларга ажратилиши қабул қилинган: 1) Тизимли; 2) Инструментли (қуролли); 3) Амалий дастурий таъминотлар. Тизимли дастурий таъминот - бу гуруҳ дастурлари, маълумотларга ишлов бериш учун мумкин бўлган компьютер технологияларидан фойдаланишда аппарат воситалари билан бажариладиган кўпгина ѐрдамчи ишларни бажаришни автоматлаштирувчи дастурлардир. Тизимли дастурий таъминот – аппаратурасини самарали ишини таъминлаш учун хизмат қилади. Тизимли дастурий таъминот гуруҳи дастурларига: - Операцион тизимлар; - Операцион қобиқ (оболочка); - Утилиталар; - Драйверлар; - Архиваторлар; - Антивирус ва яна турли дастурлар киради. Операцион тизимлар, компьютернинг (ҳисоблаш тизимининг) ҳамма аппарат воситаларининг ишини самарали ва унинг барча ресурсларини бошқариш имкониятни таъминлайди. Операцион қобиқлар (оболочки), операцион тизимлар ишини бошқариш қулайлигини оширишга мўлжалланган қўшимча дастурлардан иборатдир. М-н Norton Commander, Windows Commander. Утилиталар. (utility - фойдалилик) ҳажми кичик аммо жуда фойдали дастурлар бўлиб, аппарат воситалар ишинибошқариш бўйича турли хилдаги ѐрдамчи функцияларни бажаради ва уларнинг ишловчанлик қобилиятини, хизмат қилиш ва созлашни текширади. III. НАЗАРИЙ МАТЕРИАЛЛАРИ 24 Дастурлар ва турли ташқи қурилмалар ўртасида маълумот алмашиш амалларини бажариш учун ОТ таркибига қатор мослаштирилган махсус дастурлар киритилган, уларни –драйверлар (drive-бошқариш) деб аталган дастурлар киритилган. Агар, мос драйвер бўлмаса ѐки қурилмага драйвер тўғри келмаса, бу қурилма компьютер ѐки хисоб-тизими учун бефойдадир. Архиватор дастурлар, муҳим дастурлар ва маълумотлар мажмуасини архив нусҳаларини яратиш учун хизмат қилади. Архиватор, шу билан бирга хажмни минималлаштиради ва архивни ташқи жамламага жойлаштириш осон бўлади. Антивирус дастурлар-фойдаланувчини компьютер вируслари билан курашишда зарурий воситалар билан таъминлайди. Тизимли дастурлар, тизимли дастурчилар деб аталувчи мутахассислар томонидан ишлаб чиқилади, созланади, ишчи ҳолатда ушлаб турилади ва кузатилади. Улар юқори даражада малакага эга бўлиши, компьютернинг аппарат таъминотини деталлашган ҳолда билишлар, катталиклар билан машина даражасида ишлаш усулларини ҳам билишлари керак. Оддий фойдаланувчилар ҳам доимий тарзда тизимли дастурлар билан тўқнашишга тўғри келади, аммо уларни эксплуотация қилиш ва ўз масалаларида уларнинг имкониятларидан фойдаланиш нуқтаи-назаридан тўқнашадилар. Инструментал дастурий таъминот - инструментал дастурий таъминот – бу амалий дастурчилар деб номланадиган категориядаги мутахассислар учун иш қуролидир. Инструментал дастурий таъминот – турли хилдаги, инсон фаолиятини турли соҳаларида ишлатиладиган дастурлар пакетларини ишлаб чиқишга мўлжалланган. Амалий дастурчилар, нафақат маълумотларга ишлов бериш усулларини билишлари, балки дастурларни ишлаб чиқишни ҳам билишлари керак. Улар ахборот технологияларини аниқ қўллаш соҳалари – мухандислик соҳалари, математика, физика, нашриѐт тизими, бухгалтерлик, тиббиѐт ва х.к.соҳаларда яхши ўзаро боғланиши ѐки яхши бирикиши лозим. Оддий фойдаланувчилар бу гуруҳ дастурлари билан, қоида бўйича тўқнашмайдилар. Инструментал дастурлар гуруҳига қуйидаги дастурлар киради: турли алгоритмик тиллар трансляторлари (улар дастур матнини машина тилига ўтказади-таржима қилади) боғловчи редакторлар – улар дастурнинг алоҳида-алоҳида бўлакларини бир-бирига бирлаштириб, бутун ҳолатга келтиради: - Созловчилар (отладчиклар) –улар ѐрдамида дастурни ѐзишдаги йўл қўйилган хатоларни топилади ва бартараф қилинади. - Мутахассис интеграллашган мухити-ҳамма келтирилган компоненталарни дастур ишлаб чиқиш учун, ягона, қулай тизимга бирлаштиради. III. НАЗАРИЙ МАТЕРИАЛЛАРИ 25 Амалий дастурий таъминот - АДТ амалий дастурчи учун унинг фаолиятини натижавий мақсади бўлади ва бир вақтнинг ўзида фойдаланувчининг иш қуролидир. Аниқ соҳа мутахассиси, бир вақт ўзида маълумотларни қайта иш лаш соҳасида, ҳам мутахассис бўлишга мажбур эмас, у дастур тузишни билиши ҳам шарт эмас. Аммо у, компьютер билан ишлаш усул ва йўлларини, тизимли, айниқса амалий дастур вазифаси ва имкониятларини ўзининг муаммоли соҳаси учун билиши шарт. Амалий дастурий таъминот, компьютерни ишлов бериш тизимларини, турли соҳалар масалаларини ечишга таъминлайди. Амалий дастур ѐки иловабу маълумотларга ишлов берувчи ахборот технологияларининг аниқ соҳа масалаларини ѐки масалалар синфини ечишга мўлжалланган дастурдир. АТ ни қўллаш аниқ соҳаси-муаммоли соҳа дейилади. Қуйида амалий дастурлар турлари келтирилади: Матн мухаррирлари (редакторлари) – Word, Word Perfect, Tex ва кўпгина бошқалар турли босма хужжатларни-маълумотнома, ведомостлар, мақола, ҳисобот ва х.к.ларни тайѐрлаш учун ишлатилади. График мухаррирла, улар ѐрдамида турли расм, чизма, графика, диаграмма, иллюстрация ва шу билан бирга уч ўлчамли тасвирлар ишлаб чиқилади: Улар Paint, Adobe Photo Shop, Corel Draw, 3D Studio MS ва х.к.лар. Электрон жадваллар-одатдаги жадвалларнинг электрон кўриниши бўлиб, уларнинг ѐрдамида матн ва сонли маълумотни автоматик тарзда қайта ишланади. Улар – Lotus, Super Cale, Excel, Quattro Pro ва қатор шунга ўхшаш тизимлардир. МБ – бир ѐки бир нечта объектлар маълумотлари, хоссалари ва ўзаро боғланишлари ҳақидаги маълумотларни сақлашга мўлжалланган дастурий тизимлар. Интеграллашган тизимлар, юқорида келтирилган махсус пакетларга ўхшаш компоненталарни, пакетнинг ҳамма ташкил этувчилари билан бирга ягона ўзаро боғланиш стилини тайъминлайдиган тизим ва шу билан бирга пакет турли компоненталари ўртасида қулай, самарали усулни ҳам таъминлайди. Хужжат айлануви тизимлари. Ўз ичига режалаштириш ва бошқариш инструментларини, хўжалик ва молия фаолиятини автоматлаштириш, маҳсулотларни ҳисобга олиш, турли ҳисоботларни тайѐрлаш, девонхона хужжат алмашинуви, турли иш ѐзишмалари ва х.к. инструментларни олган тизими (м-н., ―СКАТ‖, ―Парус‖, ―Евфрат‖). Бухгалтерлик ва молия дастурлари, улар турли корхона ва ташкилотларнинг аналитик ва бухгалтерлик бўлимлари ишини автоматлаштириш имконини беради. Корректорлар – ихтиѐрий матн, хужжат ва ҳисоботларда имло қоидаларини текширишни таъминловчи дастурлар. Улар ҳамма III. НАЗАРИЙ МАТЕРИАЛЛАРИ 26 замонавий бўғин кўчириш, орфографик ва тиниш бегилари қоидаларига амал қилади (―Орфо‖, ―Пропись‖ тизимлари). Таржимон ва электрон луғатлар, бу дастурлар ѐрдамида бир тилдан иккинчисига автомат тарзда таржима қилади. М-н, ―Lingua Match. Corresponded‖ пакети иш ѐзишмаларини 6 та тилда олиб бориш имконини беради. ―Мультилекс Про‖ электрон луғати 2 млн рус ва инглиз сўзларини ўз ичига олган. Шахсий менеджер ва органайзерлар. Бу дастурлар инсонга, турли маълумотлар: телефон рақамлар, адреслар, туғилган кунларни олган ѐн дафтарча ва турли учрашув, анжуманлар куни вақти ва х.к.лар белгиланган ѐзув дафтарини ўрнини? Шахсий менеджер – бу дастур шахсий ва жамоа фаолиятини режаловчидир, ѐки шахсий ―будильникэслатувчи‖ деса бўлади, яна бу ―бир умрлик календарь‖, почта дастури ва х.к.ларни ўз ичига олади. У шахсий ва иш маълумотларини ташкиллаштирувчидир. М-н: MS Outlook. Таълим, ўргатувчи ва мультимедиали энциклопедиа дастурлари. Таълим дастурлари пакети турли фанлар: математика, чет тили, химия, биология ва х.к.лар бўйича индивидуал таълим бериш ва ўқитиш сифатини текшириш дастурларидан иборатдир. Мультимедиа дастурлари-товуш ва видеомаълумотларни кўриш ва эшитишга ѐрдами берадиган ва уларнияратиш, ѐзиш ва тахрирлаш воситаларини ўз ичига олган. Ўйин ва дам олишга ѐрдам берадиган дастурлар.

32. 
    Web server nima? Uning turlari va vazifalari haqida batafsil maʼlumot bering.
    

Javob: Biror bir internet saytga kirish uchun, brouzerga manzil yozsangiz, brouzer shu sayt joylashgan kompyuterga, saytdagi ma'lumotlarni ko'rsatish haqida so'rov jo'natadi, kompyuter oddiy temir bo'lgani uchun bu so'rovni tushunmaydi. Shuning uchun, ya'ni bu so'rovni tushunishi uchun, kompyuterga dastur o'rnatiladi. Mana shu dastur veb dastur deyiladi. Bu kompyuter esa, veb serverga aylanadi. Hozirda veb dastur deyilmasdan, umumiy holda veb server deyilmoqda.
Demak, veb server — foydalanuvchidan kelayotgan so'rovlarni qabul qilib, tegishli javobni jo'natadigan dasturdir. Foydalanuvchi sifatida veb brouzer(http, https protokoli orqali), mobil telefon(wap protokoli orqali), ba'zi dasturlar(antiviruslar) bo'lishi mumkin. Veb server orqali butun sayt boshqariladi, ya'ni sayt kataloglariga ruxsatlarni beradi, xavfsizlik jihatidan IP manzillarni blokka oladi, foydalanuvchilarni ro'yxatdan o'tkazish va boshqa ko'plab ishlarni amalga oshiradi.
Veb serverni siz o'z uyingizda yaratishingiz mumkin. Uning uchun bitta kompyuter ajratib, unga biror veb dastur o'rnatasiz va bu dasturni yaxshilab sozlashingiz kerak bo'ladi. So'ng o'z saytingizni shu serverga joylashtirasiz va biror domen sotib olasiz. Bundan kelib chiqadiki, saytingiz ishlashi uchun siz ajratgan kompyuter doim yoqilgan holatda bo'lishi kerak
Ba'zan dasturiy ta'minotning bir turi deb ataladigan dastur serverlari ma'lumotlar bazasi serverlari va foydalanuvchilar o'rtasida aloqa vazifasini bajaradi.
Internet tarmog'iga ulangan dastur - bu boshqacha ikkita alohida dasturni birlashtiruvchi dasturiy ta'minot, masalan, ma'lumotlar bazasi tizimini veb-server bilan bog'laydigan bir qator o'rta dasturiy mahsulotlar mavjud, bu foydalanuvchilarga veb-brauzerda ko'rsatilgan shakllar yordamida ma'lumotlar bazasidan ma'lumotlarni so'rashga imkon beradi va bu Internetga ulanishga imkon beradi. Foydalanuvchi so'rovlari va profiliga asosan dinamik veb-sahifalarni qaytarish uchun dastur serveridan foydalaniladi.
Internet tarmog'iga ulangan dastur atamasi ikkita dastur o'rtasida aloqa vositasi bo'lib xizmat qiladigan alohida mahsulotlarni tavsiflash uchun ishlatiladi. Shuning uchun, bu dasturlardan biriga o'rnatilishi mumkin bo'lgan import va eksport xususiyatlaridan ajralib turadi. Internet tarmog'iga ulangan dastur ba'zida bog'lovchi deb ataladi, chunki u dasturning ikki tomonini bir-biriga bog'lab turadi va ular orasidagi ma'lumotlarni uzatadi. Bu dasturga misollar:

• 
  TP monitorlari
  
• 
  DCE muhitlari
  
• 
  RPC tizimlari
  
• 
  Obyektni talab qilish uchun vositachilar (ORB)
  
• 
  Ma'lumotlar bazasiga kirish tizimlari
  
• 
  Xabar qabul qiluvchi dasturlar