Kartografiya va geovizuallashtirish

2.15-rasm.O‗lchamli belgilar usulida tuzilgan karta 
―Ustunli  diagrammalar‖  usulida  dastur  mavzuli  kartada  bir  nechta 
o‗zgaruvchini  aks  ettirish  imkonini  beradi.  Kartalarda  har  bir  yuzali  grafik 
obyektning  markaziga  bog‗langan  alohida  ustunli  diagramma  tuziladi.  Harxil 
ustunlarda  ifodalangan  o‗zgaruvchi  qiymatlar  grafiklari  bir-birini  taqqoslash 
imkoniyatiga  ega.  Diagrammadagi  ustun  rangi  turli  to‗lovlarni,  ustun  balandligi 

---

 
 
47 
to‗lov  o‗lchamini  bildiradi.  Usulviloyat  tumanlarida  ekinlar  yoki  alohida 
o‗simliklarning umumiy mahsulotini ta‘riflashda qo‗llaniladi. 
Kartani  yaratish  uslubi  va  tanlangan  kartografik  usulga  asoslangan  holda 
uning  legendasini  yarim  avtomatik  ravishda  tuzish  mumkin.  Bunday  vaqtda 
Mapinfoda  quyidagi  5  ta  uslubdan  foydalanish  maqsadga  muvofiq:  ―Yozuvlarni 
teng sonli ravishda taqsimlash‖, ―Qiymatlarni teng taqsimlash‖, ―Tabiiy guruhlar‖, 
―Dispersiyalar 
asosida‖ 
va 
―Kvantlash‖. 
Kartogramma 
diapazonlari 
ko‗rsatkichlarini (oraliqlar qiymatlarini) zarur bo‗lganda ―Qo‗l bilan‖ kiritish ham 
mumkin. 
―Teng  sonli  yozuvlar‖  uslubida  har  bir  diapazonda  kartaga  olinayotgan 
ko‗rsatkichlarning  taxminan  teng  miqdorli  ko‗rsat-kichlari  kiritilib,    diapazonlar 
yaratiladi. 
―Qiymatlarni  teng  taqsimlash‖  uslubida  yozuvlar  ma‘lumotlarning 
qiymatlari tarqalishi nuqtai nazaridan diapazonlarga bo‗linadi. Masalan, jadvalda 1 
dan 100 gacha bo‗lgan qiymatlar mavjud. Aytaylik, siz to‗rtta bir xil qiymatga ega 
diapazonlari bor  mavzuli karta yaratmoqchisiz. Bunday vaqtda dasturda quyidagi 
diapazonlar ajratiladi: 1-25; 26-50; 51-75 va 76-100.  
―Tabiiy  guruhlar‖  va  ―Kvantlash‖  uslublari  notekis  taqsimlangan 
ma‘lumotlarni  tahlil  qilishga  imkon  beradi.  Tabiiy  guruhlar  uslubida  diapazonlar 
algoritm  asosida  tuziladi,  ya‘ni  algoritm  har  bir  diapazonning  o‗rtacha  qiymatini 
oladi,  chunki  u  har  bir  diapazon  chegarasida  ma‘lumotlarni  bir  xilda  tekis 
taqsimlash  imkonini  yaratadi.  Shunday  qilib,  diapazonlarni  ularning  o‗rtacha 
qiymatiga qarab ta‘riflab, diapazondagi ma‘lumotlar qiymatlari esa mumkin qadar 
ixcham guruhlanadi. 
―Dispersiyalar  asosida‖  uslubidan  foydalanganda  ikkita  o‗rtacha 
diapazondan  o‗rtacha  qiymat  ajratiladi,  bu  diapazonlar  o‗lchami  standart 
chetlanishga  tengdir  (dispersiyalar).  Bundan  tashqari,  ―Qo‗l  bilan‖  uslubida 
diapazonlar ko‗rsatkichlarini o‗zimiz aniqlashimiz mumkin. 
Raqamli  shkalani  tanlash  uchun  5l-g-N  formuladan  bosqichlar  sonini 
aniqlash  mumkin,  bu  erda  N-kartaga  olinayotgan  ko‗rsatkichlar  soni.  Viloyatlar 

---

 
 
48 
kartalarini  tuzishda  ―Qiymatlar  darajasi‖  grafigiga  mos  holda  taklif  etilgan 
uslublardan biri tanlanadi.