Kartografiya va geovizuallashtirish

7.4-rasm.HTTP ishlash jarayoni
 
Mijoz-server  arxitekturasi.  Har  bir  kompyuter  tarmoq  arxitekturasi  yoki 
tarmoqdagi jarayon mijoz yoki server bilan bevosita bog‗liq bo‗lib, serverlar juda 
kuchli  kompyuterlar,  qattiq  disklar  (fayl  serverlari),  printerlar  (nashr  qilish 
serverlari)  yoki  tarmoq  trafik  (tarmoq  serverlari)ni  boshqarish  uchun 
mo‗ljallangan.  Mijozlar  esa  foydalanuvchilar  o‗z  dasturlarini  yurgizadigan  oddiy 
shaxsiy kompyuterlar hisoblanadi. 
Mijoz  va  server  internet  orqali  kompyuter  tarmog‗ining  HTTP  vositasida 
aloqa  qilishidir.  Mijoz  tomonidagi  eng  oddiy  dastur  sifatida  veb-brauzerlarni 
keltirishimiz  mumkin  (masalan,  Microsoft  Internet  Explorer,  Google  Chrome). 
Тармоқ 
Веб-браузер 
Веб-сервер 
HTTP 
HTTP 

---

 
 
128 
URL  vositasidabrauzerdasturiservergaso‗rovniyuborib,  serverdan  mijozga  fayl 
transfer 
amalgaoshiriladi. 
Server 
tomondaesa, 
odatdaturlixildagitexnologiyalarbirgalikda 
ishlaydilar, 
masalan, 
ma‘lumotlarbazasivaplatformalarorasidagidasturlar. 
Platformalarorasidagidasturlaraxborotlarnikichikpaketlargabo‗lishvaularning mijoz 
tomonidanqabulqilinishinitekshirishbilanshug‗ullanadi. 
Internet 
mijoz 
hamdaserver 
arxitekturasiatrofidaaylanadi. 
Sizningkompyuteringizda 
mijoz 
debataluvchidasturishlab, 
boshqajoydajoylashganserver  debnomlanuvchidasturbilano‗zaroaloqaqiladi.  Mijoz 
odatdabrauzerlardaniboratbo‗ladi. 
Brauzerlar 
server 
bilanqatorprotokollaryordamidao‗zaroaloqaqiladi. 
Buprotokollarso‗rovlarbo‗yichajavoblarning 
aniqamalgaoshirilishivafayllarningto‗g‗ri  transfer  qilinishiuchunko‗maklashadi. 
Internetdajudako‗pprotokollarmavjudbo‗lib, 
internetningbirbo‗lagibo‗lgan 
WWWbarchaprotokollarnibirlashtiradi. 
Shuninguchun 
HTTP, 
FTP, 
e-
maillardanfoydalanishdabrauzerlarniishlatishmumkin. 
Internetningba‘ziko‗pqo‗llaniladiganprotokollarigaquyidagilarnikiritishimizmumki
n: 
•  HTTP (HypertextTransferProtocol):WWWdaqo‗llaniladi; 
•  FTP 
(FileTransferProtocol): 
fayllarnibirqurilmadanboshqasigatransferqilishuchunishlatiladi; 
•  SMTP (Simple Mail Transport Protocol): e-maillaruchunishlatiladi; 
•  TelnetProtokoli: OchiqTelnetsessiyalariuchunishlatiladi.