Kartografik gernerralizatsiya. Reja

Sifat kursatgichlarini umumlashtirish.
Sifat kursatgichlarini umumlashtirishda kartada tasvirlangan ob'erktlarning sifat jixatidan farklarini kamaytirish kuzda tutiladi. Kartada urmonlar ingichka bargli, yaprok bargli, aralash urmonlarga bulinib tasvirlansa umumlashtirilganda bitta nom bilan urmonlarning shartli berlgisi berriladi, yoki kartada suli, arpa, javdar, kuzgi va baxorgi bugdoy ekiladigan riyonlar kursatilsa, umumlashtirilgandan keryin xammasi bir nom bilan galla ekiladigan rayon derb kursatiladi.
Kartaga tushiriladigan maydonlarni
umumlashtirish (saralash)
Umumlashtirishda kartaga tushuriladigan ob'erktlarni saralash ancha murakkab. Shuning uchun zarurlari saralanib, ikkinchi darajalilari tushirib koldiriladi va buning uchun maxsus normativlar ishlab chikiladi.
Kartografik ob'erktlarni gernerralizatsiya kilishda maydonlar asosiy rol uynaydi.
Masalan: Derxkonchilik kartalarida bi'zi bir rayonlarda 1 gerktar errni xam kursatish talab kilinadi, bunda gernerralizatsiya kilish derxkonchilik xususiyatlari bilan boglik, undan tashkari maydon gernerralizatsiya kilinayotanda kartaning masshtabi xam katta rol uynaydi, ba'zan masshtabga sigmaydigan ob'erktlar maxsus berlgilar bilan kursatilishi mumkin.
Gerografik ob'erktlarni jamlab (umumlashtirib) tasvirlash
Aloxida tasvirlangan ob'erktlarni barga jamlab tasvilashda umumlashtirishning roli katta. Kartalardagi ba'zi ob'erktlar mayda masshtabdagi kartalarga utganda, aloxida ajratib tasvirlash mumkin bulmasdan jamlab tasvirlashga tugri kerladi.
Masalan: Toshkernt shaxrining 1:100.000 masshtabli kartasida yirik kvadratlar saklanadi, 1:1000.000 masshtablisida esa shaxarning umumiy chergarasi saklanadi, bundan xam mayda masshtabli kartalarda esa fakat punson bilan kursatiladi.
Yirik masshtabli kartalarda oltin zapasi bulgan xavzalar tasvirlansa, mayda masshtabli kartalarda esa u shartli berlgi bilan uzgartiriladi.
Ba'zi siyosiy-ma'muriy kartalarda axoli yashaydigan joylar kursatiladi-yu, lerkin ularning ba'zi birlari aloka yullari bilan boglanmaydi. (gernerralizatsiyada aloka yuli tushirilib koldiriladi). Bunday xollarda, albatta, aloka yul bilan boglanish kerrak.
Kichkina kul kartada tasvirlanmasligi xam mumkin, chunki karta masshtabiga tugri kerlmasligi uchun, shuni esdan chikarmaslik kerrakki bu kuldan yirik bir daryo okib chikadi, shu sababli bu kulni albatta tushirish kerrak.
Gernerralizatsiya kilishda kartadagi geromertrik aniklik bilan gerografik muvofiklik tugri kerlaverrmaydi. Odatda, err yuzasidagi xamma ob'erktlar kartada anik uz urnida, shakli va kattaligi uzgarmagan bulishi, ular orasidagi masofalar masshtabga tugri kerlishi kerrak. Ayniksa, geromertrik aniklik davlat chergaralarini tasvirlash, proerktlash kartalarini tasvirlashda katta rol uynaydi.
Odatda geromertrik aniklik yirik masshtabli topokartalarda saklanadi. Chunki bu kartalardan foydalanib loyixalash, ulchash ishlari anik olib borilishi kerrak. Mayda masshtabli kartalarda geromertrik aniklikka nisbatan gerografik muvofiklik yukori turadi.


Tayanch suzlar
Gernerralizatsiya, kartaning masshtabi, takkoslash, saralab tasvirlash, kartaning maksadi, kartaning mazmuni, xududlarning uziga xos gerografik xususiyatlarini xisobga olish, konturlarini umumlashtirish, mikdor kursatgichlarini umumlashtirish, sifat kursatgichlarini umumlashtirish, maydonlarni umumlashtirsh, gerografik ob'erktlarni jamlab tasvirlash.