Kartografik generalizatsiya

Kartalarni maqsadi 



Kartalarni maqsadi.

 Kartalarda faqat ularni maqsadiga mos keladigan ob'ektlargina ko`rsatiladi. Kartani 

maqsadiga javob bermaydigan boshqa ob'ektlarni tasvirlash Kartani idrok qilishga xalaqit qiladi, u bilan 

ishlashni qiyinlashtiradi. Masalan, o`quv ma'muriy Karta auditoriyada (xonada) namoyish etish uchun 

ishlatiladigan bo`lsa, u holda unda faqat mazmunni eng muhim elementlari saqlab qolinadi. qaysiki ularni 

ortiqcha detallashtirib yubormasdan, ancha yirik umumlashtirish bilan, yiriklashtirilgan ko`rinishda 

tasvirlanadi. Agar ma'muriy Karta zarur ma'lumotnoma maqsadida tuzilgan va stol ustida foydalaniladigan 

bo`lsa, u holda ma'muriy bo`linish, aholi punktlari, aloqa yo`llari haqida mazkur masshtab uchun 

maksimum mumkin bo`lgan hajmdagi informatsiyaga ega bo`lishi kerak.  

 



Kartani  masshtabi

. 



 Generalizatsiyaga masshtabni ta'siri shunda namoyon bo`ladiki, ancha yirik tasvirdan mayda tasvirga 

o`tishda tasvirlanayotgan hududni o`lchamlari qisqaradi. (Masalan, yer yuzasidagi 1 km² maydon 1:1 000 

masshtabli Kartada 1 m², 1: 10 000 masshtabda 1 dm² , 1:100 000 masshtabda 1 sm²  va nihoyat 1:1 000 

000 masshtabli Kartada esa atigi 1 mm² ga teng bo`ladi xolos). Ancha mayda masshtabda asos qilib olingan 

yirik masshtabli Kartada bo`lgan hamma mayda-chuyda detallarni va tafsilotlarni tasvirlash mumkin emas, 

shuning uchun ularni saralash, umumlashtirish, qolganlarini chiqarib tashlash zarur bo`ladi. Kartani 

masshtabini qisqarishi bilan, fazoviy qamrab olish oshadi, u ham generalizatsiyaga ta'sir qiladi, yirik 

masshtabli Kartalar uchun muhim bo`lgan ob'ektlar (masalan, mahalliy oriyentirlar) mayda masshtabli 

Kartalarda o`z ahamiyatini yo`qotadi va shunday ekan ular chiqarib tashlanishi lozim 

MASSHTAB O`ZGARISHI BILAN AHOLI PUNKTLAINI GENERALIZATSIYA QILISH MISOLIDA ALOHIDA OB'EKTLARNI 

ULARNI  JAMLOVCHI BELGILAR BILAN ALMASHTIRISH: 

A- ALOHIDA BINOLAR (MASSHTAB 1: 10 000); B- KVARTALLAR (MASSHTAB 1: 50 000); V- UMUMIY KONTUR 

(MASSHTAB 1: 300 000); G-PUNSON (MASSHTAB 1: 1 000 000) 

 

 

---

---



.  Kartani mavzui va tipi Kartada qaysi elementlarni 

ancha mufassal, qaysilarini esa ancha sezilarli darajada 

umumlashtirib tasvirlash kerakligini belgilaydi. Shunday, 

geologik yoki tuproq Kartasida gidrografik to`rni aniq 

tasvirlash muhim, lekin yo`llarni va aholi punktlarini, 

kuchli generalizatsiya qilish mumkin, ma'muriy 

chegaralarni esa butunlay tushirib qoldirish mumkin. 

Lekin, iqtisodiy mavzudagi Kartada buni teskarisi aholi 

punktlarini, aloqa yo`llarini va ma'muriy bo`linishni 

mufassal ko`rsatish zarur. Xuddi o`sha paytda kema 

qatnovi uchun muhim bo`lgan daryolarni saqlab qolib 

qolgan gidrografik to`rni esa generalizatsiya qilib 

ko`rsatsa bo`ladi. 

 

Kartani mavzui va tipi 

---

XARITAGA   OLINAYOTGAN  OB'EKTNI (YOKI   

HUDUDNI)   XUSUSIYATLARI.

 



Ushbu omilni generalizatsiyaga ta'siri Kartada o`sha 

ob'ektni yoki hududni o`ziga xos xususiyatlarini aks 

ettirish, eng harakterli elementlarni berish zaruratida 

ko`rinadi. Masalan, qurg`oqchil dasht yoki chala 

cho`l rayonlarda hamma mayda ko`llarni ko`rsatish 

juda muhim, ba'zan generalizatsiya vaqtida ularni 

hatto kattalashtirib beriladi. Ko`l ko`p bo`lgan 

tundra landshaftlarida  ko`llardan ayrimlarini tushirib 

qoldirsa ham bo`ladi, ammo bunda hududni 

serko`lligini saqlab qolib uni to`g`ri aks ettirish 

kerak. 

 

