Kartografik chizmachilik va kompyuter grafikasi fanidan amaliy ishlarni bajarish bo

Rang va rang modellari 

Tasvirlar  bilan  ishlash  yo‗nalishida  rang  eng  murakkab  kategoriya 

hisoblanadi.  Rangli  tasvirlar  barcha  qayta  ishlash  bosqichlaridan 

o‗tkazilib,  bunda    kirishdan  boshlab  (skaner,  raqamli  kameralar 

yordamida),  monitor  ekranida  qayta  ishlashlar  va  yakuniy  holatda  nashr 

qilish  qurilmasida  chiqarish  jarayoni  davomida  tasvirlar  ranglari  turli  xil 

o‗zgarishlarga  uchraydi.  Bu  o‗zgarishlar  oldindan  aytib  bo‗lmaydigan 

natijalarga olib kelishi xam mumkin. Bu holatga olib keluvchi uchta asosiy 

obyektiv sabablarni ajratib ko‗rsatish mumkin: 

1.

 

Rangning his qilinishi – murakkab ruhiy-fizik jarayon hisoblanib, 

bu  texnik  vositalar  yordamida  amalga  oshirilishi  imkoniyati 

mavjud emas; 

2.

 

Rangni  bevosita  o‗lchash  imkoniyati  mavjud  emasligi  (masalan, 

uzunlik kabi); 

3.

 

Turli  xil  rang  modellaridan  kelib  chiqqan  holatda  rang 

axborotlarini  o‗zgartirish  talabi  yuzaga  kelishi,  bu  holat  turli  xil 

kiritish va chiqarish qurilmalaridan foydalanish davomida yuzaga 

keladi  va  o‗z  navbatida  o‗zgarishlar  qayd  qilinadi,  shuningdek 

apparatlarning  og‗ish  qiymatlari  ta‘sirida  rang  o‗zgarishlari 

kuzatilishi mumkin. 

Ushbu  ko‗rinishda,  qayta  ishlashning  har  bir  bosqichida 

qurilmalarning  og‗ish  qiymatlari  va  axborotlarning  bitta  turdan 

ikkinchisiga konvertatsiyalanishi davomida o‗zgarishlar qayd qilinadi. 

Rangli  tasvirlarni  qayta  ishlash  standart  tarzdagi  ranglarni 

tavsiflashlarsiz  imkoni  bo‗lmagan  bo‗lar  edi.  Bunda  ko‗plab  rang 

---

 

52 

 

modellari  ishlab  chiqilgan  bo‗lib,  ular  tegishli  qo‗llanilish  sohasi  va 

foydalanuvchilar  guruhlariga  bog‗liq  holatda  yaratilgan.  Hohlagan  rang 

modelining asosida nima yotishidan qat‘iy nazar u quyidagi uchta talabni 

qanoatlantirishi talab qilinadi: 

4.

 

Rang standart usulda aniqlanishi talab qilinadi, bu holat ma‘lum bir 

qurilmalarning imkoniyatlariga bog‗liq emas; 

5.

 

Model  berilgan  rang  gammasini  (diapazoni)  aniq  aniqlab  berishi 

talab qilinadi; 

6.

 

Model tarkibida rangning aks etishi yoki o‗tib ketishi xususiyatlarini 

hisobga olgan holatda his qilinishini e‘tiborga olinishi ta‘minlangan 

bo‗lishi kerak. 

Barcha  mavjud  bo‗lgan  rang  modellari  quyidagi  uchta  tipdan  biriga 

tegishli  hisoblanadi:  persepsion  (his  qilish  bo‗yicha),  additiv 

(murakablashishga  asoslanilgan)  va  substraktiv  (hisoblash  asosida). 

Ko‗pincha  holatlarda  quyidagi  rang  modellari  bilan  ishlash  amalga 

oshiriladi:  CIE  –  persepsion  rang  maydoni  (5-rasm),  RGB  –  additiv  rang  

maydoni  (6-rasm)  va  CMYK  –  substraktiv  rang  maydoni  (7-rasm)  (2-

ilovaga qarang).