Kartografik chizmachilik va kompyuter grafikasi fanidan amaliy ishlarni bajarish bo

Ishning  bajarilish    tartibi

:  Asosiy  bir  biridan  bir  xil  masofada 

joylashgan  10  xildagi  0.1 

mm

  dan  10

mm 

gacha  bo‗lgan  to‗g‗ri  va  egri 

chiziqlar  qolaversa  yordamchi  chizmalarni  2.1-shaklda  ko‗rsatilganidek 

chizish  talab  qilinadi.    Silliq  egri  chiziqlarning  o‗lchami  olinib  avval 

qalamda so‗ng peroda chiziladi. Nusxa ko‗chirganda    chiziqlar uchi o‗tkir  

qalamda  yengil  bosim  bilan  qog‗ozga  bosmasdan  chiziladi.    Qalamda 

chizilgan chiziqlar ingichka bo‗lishi  kerak.

 

---

 

7 

 

Bu  usulning  afzalligi  chizmada  shtrixlarning  asta-sekin  qalinlashib 

borishi hisoblanadi. U quyidagicha bajariladi: pero yoki  qalam  yordamida 

ko‗lning  o‗ziga  tomon  harakati  bilan  uncha  katta  bo‗lmagan  (1-  2  mm) 

chiziqlar  chiziladi.  Keyin  pastga  qarab  avvalgi  chiziqlarning  taxminan 

yarmini qoplaydigan, shu bilan birga, chiziqlar kerakli uzunlikda uzaytirib  

chiziladi.  Bu  harakatlar  ketma-ket  bajarilishi  natijasida  zarur  shakl  va 

hajmdagi chiziqlar hosil  qilinadi. Uzaytirish usulida pero to‗g‗ri ushlanib 

chiziqlar  asta-sekinlik  bilan kog‗ozga  qattiq       bosmasdan  chiziladi.  Tush 

peroning  qavariq    qismiga  olinadi  va  ish  davomida  pero 

x

o‗l  lapa  bilan 

muntazam artib turiladi. 

     Ishni  0,1  mm  qalinlikdagi  to‗g‗ri,  yoysimon  va  egri  chiziqlarni  1  mm 

oralig‗i  bilan  chizishdan  boshlash  zarur.  Yoysimon  va  egri  chiziqlarning 

vertikal og‗ishi bir xil bo‗lishi  hamda 1 mm dan oshmasligi, uchlari esa 

bir xil balandlikda bo‗lishiga  e‘tibor berish kerak. 

Qalinlashgan  (0,2-  0,3  mm)  chiziqlar  chiziladi.  Buning  uchun  avval 

0,1 mm dagi chiziq  chiziladi, so‗ng o‗ng tomondan unga zich qilib (taqab) 

ikkinchi va navbatdagi chiziqlar chizilib, kerakli qalinlikdagi chiziq  hosil 

qilinadi. 

Chiziqlar  qalinligi  va  ular  orasidagi  intervallar  ko‗z  bilan  chamalab 

nazorat  qilinadi.  Rasmda  ko‗rsatilgan    chizmaning  chap  ustuni    qalam  

bilan, o‗ng tomondagi ustun esa pero yordamida tush bilan chiziladi. 

Relyef  parchasi  (2.1-shakl)  jigarrang  tushda  qalinligi  0,1  mmli 

ingichka  chiziqlar  bilan  (qalinlashgani  esa  0,2mm)  chiziladi.    Chizma 

qog‗ozi  bilan  ishlashda  qog‗ozni  asta-sekin  aylantirib  turish  lozim  va    u 

ishchi holatda vertikal yo‗nalishga ega bo‗lsin. Chizmani aylantirish sonini 

kamaytirish uchun bir xil  yo‗nalishdagi bir nechta silliq va egri chiziqlar 

chizib olish tavsiya etiladi. 

      Daryo  tarmog‗i  (2.2-Shakl)  qalam    (chap  qismi)  va  ko‗k  tush  (o‗ng 

qismi)  bilan  chiziladi,  chiziqlar  daryo  boshidan  quyilish  qismiga  qarab 

qalinlashib  borish  kerak.    Daryolarni  chizmada  to‗g‗ri  qalinlashtirish 

uchun ularni qismlarga bo‗lib olish kerak; qalinlik shkalasi yordamida esa 

shtrixning kerakli qalinligi belgilanadi.  

 

---

 

8 

 

 

           

2.1-shakl.