Kartashunoslik

17-rasm. Ekvatorial azimutal proeksiyada tasvirlangan yarim sharlar kartasi. 
Silindrik  proeksiyalar.  Bu  proeksiyalarni  yasash  uchun  Yer  shari  silindrning 
ichiga  urinma  qilib  tushirilib,  so‘ng  silindr  sirti  bo‘yicha  kesilib,  tekislikka 
yoyiladi.  Bunda  Yer  sharining  silindr  yon  sirtiga  tegib  turgan  joylarida 
(chiziqlarida)  xatolik  bo‘lmaydi,  lekin  shu  chiziqdan  uzoqlashgan  sari  xatolik 
oshib boradi. 
Yer o‘qining silindr o‘qiga nisbatan joylanishiga qarab bu proeksiyalar 3 xil 
bo‘ladi:  
a)  Agar  silindrning  o‘qi  Yerning  aylanish  o‘qiga  ustma-ust  tushsa,  to‘g‘ri 
silindrik  proeksiya  hosil  bo‘ladi.  Bunda  meridian  va  parallellar  o‘zaro 
perpendikulyar  to‘g‘ri  chiziqlardan  iborat  bo‘ladi.  Dunyo  kartalari  va  dengiz 
navigatsiya kartalari shu proeksiyada tuziladi; 
b)  Agar  Yerning  aylanish  o‘qi  silindr  o‘qining  ustiga  ustma-ust  tushmasdan 
unga  tik  bo‘lsa,  ko‘ndalang  silindrik  proeksiya  hosil  bo‘ladi,  unda  meridian  va 
parallellar bir-biriga perpendikulyar bo‘lgan to‘g‘ri chiziqlardan iborat bo‘ladi. Bu 
proeksiya  topografik  kartalar  tuzishda  qo‘llaniladi.  Nemis  olimi  Gauss  (1777-
1855)  topografik  kartalarning  proeksiyalarini  tuzishda  ko‘ndalang  silindrik 
proeksiyani 1825 yili birinchi bo‘lib qo‘llagan. 

---

 
110 
 
а 
б 
в 
Хатолиги йyk чизиkлар 
Хатолиги 
йyk 
чизиkлар 
Хатолиги йyk чизиkлар