92
karta
o‘rtasidagi
matematik
aloqani
belgilaydilar.
Proeksiya,
masshtab, geodezik asos,
shuningdek komponovka
va razgrafka sistemasi
kartaning matematik asos
elementlari
bo‘lib
hisoblanadi.
Geodezik
tayanch punkti
Geodetic
control points
Геодезический
опорный пункт
Joyda o‘rni uzoq vaqt
saqlanadigan qilib maxsus
qurilma yoki mustahkam
qoziq bilan belgilangan
va
planli
koordinatasi
yoki absolyut balandligi
aniqlangan nuqta.
Geodezik
tayanch
shaxobchalar
Geodetic
reference
network
Геодезическая
опорная сеть
geodezik tayanch punktlar
yog‘indisi.
Masshtab
Scale
Масштаб
(nemischa
Maβstab,
maβ
– o‘lchov va
stab – tayoq)
—
chizma,
plan,
aerofotosyomka
yoki
kartadagi
nuqtalar
orasidagi
uzunlikning
joydagi
masofalar
uzunligiga nisbati.
Nazorat savollari
1. Yer ellipsoidi deganda nimani tushunasiz?
2. Kartaning matematik asosi deganda nimani tushunasiz?
3. Kartalarning matematik asosi elementlariga nimalar kiradi?
4. Geografik kartaning matematik asosi elementlarining asosiy vazifasi
nimadan iborat?
5. Geodezik asos deganda nimani tushunasiz?
6. Karta masshtabi nima?
7. Masshtabning vazifasi nimadan iborat?
8. Masshtablar qanday turlarga ajratiladi?
9. Geogragik kartalar masshtabiga ko‘ra qanday guruhlarga ajratiladi?
10. Bosh va xususiy masshtab nima?
Test
1. Kartaning matematik asosi elementlarini ko'rsating.
a)
Proyeksiya, masshtab, geodezik asos, komponovka va razgrafka tizimi.
b) Proyeksiya, masshtab, geografik asos, komponovka va razgrafka tizimi
93
c) Proyeksiya, masshtab, kartografik asos, va
razgrafka tizimi
d) Proyeksiya, geometrik asos, komponovka
va razgrafka tizimi
2.
Karta matematik asosi elementi – bu …
a) tasvirlanayotgan hudud va karta orasidagi matematik bog'liqlikni
belgilovchi karta
elementi
b) tasvirlanayotgan yuza va karta orasidagi matematik bog'liqlikni belgilovchi
karta elementi.
c) ellipsoid yuzasi va karta orasidagi geometrik bog'liqlikni belgilovchi karta
elementi
d) tasvirlanayotgan yuza va geoid yuzasi orasidagi matematik bog'liqlikni
belgilovchi karta elementi
3.
Kartalarda har doim qanday masshtab beriladu?
a) sonli masshtab
b) natural masshtab
c) bosh masshtab.
d) chiziqli masshtab
4.
Masshtab maydalashishi bilan proyeksiya tanlashga geografik talab:
a) oshadi.
b)
kamayadi
c) o'zgarmaydi
d) ba'zan o'zgaradi
5.
Geografik kartalarni yaratishda qanday koordinatalar sistemasidan
foydalaniladi?
a) matematik koordinatalar sistemasi
b) geometrik koordinatalar
sistemasi
c) geografik koordinatalar sistemasi.
d) to'g'ri burchakli koordinatalar
6.
Qaysi javobda karta masshtabiga to'g'ri ta'rif berilgan?
a) Globusdagi kattaligiga nisbatan kartada obyektlar hajmini kichraytirish
darajasi
b) Yer yuzasidagi (aniqrog'i, ellipsoid yuzasida) kattaligiga nisbatan kartada
obyektlar hajmini kichraytirish darajasi.
c) Joydagi obyektlarning ularning Yer yuzasidagi hajmiga nisbatan
kichraytirish darajasi
d) Joydagi hajmiga nisbatan hartada obyektlarni kichraytirish
7.
Geoid - bu:
a) okean sathiga tenglashtirilgan Yerning murakkab shakli.
b) yuzaga tenglashtirilgan murakkab shakli
c) Yer yuzasiga tenglashtirilgan murakkab shakl
d) topografik yuza bilan cheklangan murakkab shakl
8.
Aylanish ellipsoidi – bu:
a) Katta o'q atrofida aylanganda ellips hosil qiluvchi geometrik jism
b) Kichik o'q atrofida aylanganda ellips hosil qiluvchi geometrik jism.
c) Yer o'qi atrofida aylanganda ellips hosil qiluvchi geometrik jism
d) Ekvator atrofida aylanganda ellips hosil qiluvchi geometrik jism