Kartashunoslik

Ibtidoiy  jamoa  davridagi  kartografik  tasvirlar  va  antik  davr  kartalari. 
Dastlabki  kartografik  tasvirlar  ibtidoiy  jamoa  davrida  paydo  bo‘lganligi  tarixiy 
manbalardan  ma‘lum,  kishilar  ovchilik  va  baliq  ovlashga  boradigan  yo‘llarni,  ov 
qiladigan joylarni o‘zlari yashagan g‘orlar devorlariga tog‘li joylarda esa toshlarga 
har  xil  shakllar  va  chizmalar  chizib  qoldirganlari  ma‘lum.  Oddiy  kartografik 
shakllar dastlabki ibtidoiy jamoa yashagan davrda yozuv bo‘lmasdan oldin paydo 
bo‘lganligi  tarixdan  ma‘lum.  Masalan,  Shimoliy  Amerikali  eskimoslari, 
Okeaniyaning  mikroneziya  aholisi  o‘zlari  ov  qiladigan  hududlarni  daraxtlarni 
po‘stloqlariga  chizma  holatda  shakllar  chizib  qoldirgan.  Bu  chizmalar  asta-sekin 
takomillashib, ulardan plan shaklda foydalanilgan. Masalan, miloddan avvalgi ikki 
minginchi yillarning o‘rtalarida Shimoliy Italiyadagi bronza davriga tegishli toshga 
chizilgan shakllarda daryolar, so‘qmoq yo‘llar, dehqonchilikni dastlabki hududlari 
ko‘rsatilgan.  
Qadimgi  davrda  bir  qancha  madaniy  markazlar  bo‘lib  shulardan  qadimiy 
Vaviloniya  (hozirgi  Iroq  davlati  hududi,  Yevfrat  daryosini  vodiysi),  Qadimiy 
Misrda  geografiya  va  geometriya  ancha  rivojlangan  bo‘lib,  bu  sohada  sezilarli 
ishlar  olib  borilgan.  Ulardan  tashqari  o‘sha  davrda  yana  ikkita  qadimgi  madaniy 
                                                           
1
  Robert  E.Gabler,  James  F.  Peterson,  L.  Michael  Trapasso.  Essentials  of  Physical  Geography.  2007.  p.33 
/www.brookscole.com 

---

 
37 
markazlar (Meksika va Xitoy) mavjud bo‘lib, kartografiya sohasiga tegishli ishlar 
olib  borgan.  Masalan  hozirgi  Meksika  xududida  yashagan  qadimgi  indeytslar 
oddiy topografik planlarga dengiz va kadastr kartalari singari shakldagi tasvirlarga 
ega  bo‘lganlar.  O‘sha  vaqtda  xitoyliklar  kompas  bilan  tanish  bo‘lib  joyda 
nivelirlash va kadastr ishlarini olib borish bilan tanish bo‘lgan. Lekin bunday ishlar 
juda sodda yo‘llar bilan olib borilgan.