Kartashunoslik

5-rasm. Tuproq kartasi framenti 
 
Sifatli rang usulida karta tuzishda uchastkalar chegaralari turli kartografik va 
adabiyot  manbalari  asosida,  aerosuratlar  bo‘yicha  yoki  naturadagi  kuzatishlar  va 
o‘lchashlar,  ya‘ni  dala  syomkalari  (tuproq,  geologik  va  h.k.)  asosida  o‘tkaziladi. 
Bir  kartalarda  kartografik  obyektlar  orasidagi  sifat  tafovutlari  (masalan,  siyosiy-
ma‘muri  bo‘linish  chegaralari)  aniq  bo‘lsa,  bir  turdan  boshqasiga  almashinish 
o‘tish  polosasi  orqali  muntazam  sodir  bo‘ladigan  boshqa  kartalarda  (masalan, 
xalqlarni kartalashtirishda) ―shaxmatli‖ rang berish ishlatilib, unda polosa kengligi 
yoki  shashka  kattaligi  o‘zgarishi  orqali  o‘tkinchi  polosada  kartalashtirilayotgan 
hodisalar kattaligi nisbatini berish mumkin
. 
Sifatli  rang  usuli  afzalliklari
: boshqa usullar bilan oson kirishib ketadi, ya‘ni 
shaffof  ranglardan  foydalanganda kartaning  qolgan  barcha  grafik qurilmalari  toza 
qog‘ozda  bajarilgandek  o‘qiladi;  bitta  kartada  rang,  shtrixovka,  indekslar  yoki 
raqamlashdan foydalanib, ko‘plab hodisalarni tasvirlash mumkin. 
Katta  maydonlarda  tarqalgan,  biroq  miqdor  ko‘rsatkichlari  bo‘yicha  kam 
hodisalarni  (masalan,  MDH  xalqlari  kartasida  oz  sonli  xalqlar  –  evenklar,  xantlar 
va  boshqalarni)  hamda  kam  maydonlarda  to‘plangan  hodisalarni  (masalan, 
ukrainlar,  beloruslar  va  boshqalar)  kartalashtirishda  sifatli  rang  usulidan 
foydalanish    MDH  aholisida  kam  sonli  xalqlarning  ―salmog‘i‖ni  ko‘rinarli 
baholash imkonini beradi
. Bu holatlarda kuchli (ukrainlar va beloruslarni tasvirlash 
uchun) tasviriy vositalar (ranglarning turli zichligi)ni qo‘llash talab etiladi.