Kartashunoslik

aylanish
 
ellipsoidi
 
beradi,  u  ellipsning  kichik  o‘qi  atrofida  aylanishida  hosil  bo‘ladigan  geometrik 
jismdir 
(1-rasm). 
ellipsoid 
siqiqligi 
sayyorani 
qutblardagi 
siqiqligini 
modellashtiradi.  Rasmdan  ko‘rish  mumkinki,  geoid  va  Yer  ellipsoidining 
meridional kesishishi ancha mos kelmaydi.   
Ti
nc
h 
ok
ea
n
A
tla
ntik
a o
ke
an
Osiy
o
 
 
1-rasm.
 Yer ellipsoidi va geoidning meridional kesishuvi 
 
Rossiyada  F.N.Krasovskiyning  1940  yilda  hisoblangan  referens-ellipsoidi 
qabul qilingan. Uning parametrlari quyidagicha: 
katta yarim o‘q (
a
) – 6 378 245 m; 
kichik yarim o‘q (
b
) – 6 356 863 m; 
siqiqlik α = (
a
 – 
b
)/
a
 – 1 : 298,3. 
 
AQSH  va  Kanadada  yaqin  vaqtlargacha  1866  yilda  hisoblangan  Klark 
ellipsoididan foydalanilgan. Uning katta yarim o‘qi rus ellipsoididagidan 39 m ga 
qisqa,  siqiqlik  esa  1  :  295,0  deb  aniqlangan.  G‘arbiy  Yevropaning  ko‘plab 
mamlakatlarida  va  Osiyoning  ayrim  davlatlarida  1909  yilda  hisoblangan  Xeyford 
ellipsoidi  qabul  qilingan;  Angliyaning  sobiq  mustamlakalari  –  Hindiston  va 
Janubiy  Osiyo  mamlakatlarida  esa  1830  yilda  inglizlar  tomonidan  hisoblangan 
Everest ellipsoididan foydalaniladi. 1984 yilda sun‘iy yo‘ldosh o‘lchashlari asosida 
WGS-84  (World  Geodetic  System)  xalqaro  ellipsoidi  hisoblab  chiqildi.  Butun 
dunyoda bir necha o‘nlab turli ellipsoidlar hisoblangan (jadval).  
Turli  ellipsoidlar  asosida  tuzilgan  kartalarda  birmuncha  farq  qiluvchi 
koordinatalar sistemasi olinadi, bu noqulayliklarni keltirib chiqaradi. Biroq yagona 
xalqaro  ellipsoidni  qabul  qilish  uchun  koordinatalarni  qayta  hisoblash  hamda 

---

 
84 
barcha  kartalarni  qaytadan  tuzish  talab  etiladi,  bu  uzoq  va,  asosiysi,  juda  qimmat 
turuvchi ish hisoblanadi.  
Jadval