Карташунослик мавзу: карталарни лойиҳалаш, тузиш ва нашр қилиш

Топографик карталарни тузиш. Космик суратлар асосида топографик карталар тузиш имкониятлари, космик суратларни ўқилиши, стероскопик қайта ишлаш мумкинлиги ва жойдаги нарса (объект) ва тафсилотларни ўқилиши, яъни космик суратда танилиши билан аниқланади. Россия давлатининг “Ресурс-ф” сунъий йўлдошлар тизимидан олинган оқ-қора космик суратларнинг ўқилиш имкониятлари 2-5 м ни ташкил қилади, рангли спектрозонал космик суратларнинг ўқилиш имкониятлири 10-12 м ташкил қилади. АҚШ нинг “Ландсат” Ер йўлдошига ўрнатилган “мавзули картограф” космик суратга олиш тизими 15 метрли, Франциянинг СПОТ сунъий Ер йўлдошига ўрнатилган аппаратураларда олинган суратлар 10-12 метрли ўқилиш имкониятларига эга. Бундай маълумотлар йирик масштабли топографик карталарни, яъни 1:25 000 – 1:50 000 гача бўлган карталарни тузиш учун яроқли ва қаноатланарли деб ҳисобланади. Бундай космик суратлар билан ишлаганда баъзан космик суратларни далада жой билан таққослаб ўқиш (дешифровка қилиш) ва контурларни текшириш ҳам талаб қилинади. Обзор ва обзор-топографик карталарни тузиш учун ўқилиш имкониятлари бирмунча паст бўлган фотосуратлардан ҳам фойдаланса ҳам бўлади. Масалан: 1: 1000 000 масштабдаги карталарни тузиш учун “Ландсат” Ер йўлдошида олинган кўп спектрли, ўқилиш имкониятлари 80 м гача бўлган суратлардан кенг фойдаланилади.
Мавзули карталар тузиш. Аэрокосмик маълумотлар асосида мавзули карталар тузиш йилдан-йилга ривожланиб, такомиллашиб бормоқда. Илгари яратишнинг иложи бўлмаган карталар космик фотосуратлар ва тасвирлар ёрдамида тузилмоқда. Майда ва йирик масштабли мавзули карталар, тўғридан-тўғри космик суратлардан фойдаланиб тузилмоқда. Масалан, А.М.Берлянтнинг маълумотлари бўйича Россия давлатида космик суратлардан фойдаланиб, майда масштабли геологик, геоботаник, тектоник, ландшафт ва бошқа карталари тузилган (1:2 500 000, 1:5 000 000, 1:1 000 000), лекин давлатнинг барча худуди йирик масштабли карталар билан ҳали тўла қопланмаган.
Ўзбекистон Республикасида космик маълумотлардан фойдаланиб (1980-1990 йилларда) “Природа” Давлат маркази ташкилий комитети томонидан Республиканинг табиий бойликларини 1:500 000 масштабдиги карталари тузилган. Бунда Ўзбекистоннинг геологик, ўрмон, қишлоқ хўжалиги ва бошқа бойликларни сифат ва миқдор кўрсаткичларини ифодаловчи 24 турдаги мавзули карталари ишланган.