Карташунослик мавзу: карталарни лойиҳалаш, тузиш ва нашр қилиш

Карталарни янгилаш. Аэрокосмик съёмкаларни такрорий бажарилиши, яъни янги космик маълумотларни олиниши 1:10 000 масштабдан бошлаб барча масштаблардаги топографик ва мавзули карталарни доимий равишда янгилаб бориш имкониятларини беради. Карталарни янгилашда уларни хизмат қилиш муддати, Ер юзасида бўлаётган ўзгаришларни ва уларни тезлиги, тез ўзгарадиган нарсалар ва тафсилотлар тарқалган ерлар алоҳида ажратиб олинади ва бу ҳудудлар карталари биринчи навбатда янгиланади. Масалан, қишлоқ хўжалиги мақсадларида ўзлаштирилган ерлар. Фойдали қазилма конларидан жадаллик билан фойдаланилаётган ерлар, шаҳар, йўл ва гидротехник қурилишлар ўтказилаётган ерларнинг карталари ҳар йили ёки икки йилда бир марта янгиланса, аҳоли кам яшайдиган, ўзлаштирилмаган ҳудудлар карталари ҳар беш ёки ўн йилларда бир марта янгиланади.
Фотокарталарни тайёрлаш. Кейинги вақтларда илмий ва амалий ишларда фотографик тасвирлардан кенг фойдаланилмоқда. Фотокарталарни тузиш учун, аэрокосмик суратлар қайта ишланиб, картографик проекцияга мослаштирадилар. Аэрокосмик суратларнинг геометрик хатоликлари фотограмметрик қайта ишлов берилиб, йўқотилади, улар трансформация қилиниб, керакли масштабларга келтирилади ва йирик, ўрта ва майда масштабли топографик варақларига мос равишда монтаж қилинади (1: 10 000 - 1:1 000 000). Сўнгра координаталар тўри, горизонталлар, гидрография ва аҳоли яшаш манзилгоҳларининг номлари, жой тафсилотлари, ёзувлар чизилади ва ёзилади. Карта рамкасидан элеменлар жиҳозланади. Ҳозирги кунда аэро ва космик суратлар асосида тузилган фотокарталарги эҳтиёж жуда катта. Агар бундай карталарни тузишда рельефни горизонталлар билан ифодаланмасдан соддалаштирилиб борилса кам ўрганилган ва бориб бўлмайдиган ҳудудлар учун фотокарталарни тузиш анча осонлашади ва тезлашади.
Тезкор (оператив) карталарни тузиш. Тезкор карталарни тузишда аэрокосмик маълумотларнинг ўрни жуда катта ҳисобланади. Бундай карталар тузишда масофадан туриб олинган маълумотларга (космик суратга) тезкорлик билан автоматик равишда ишлов берилиб картографик ўлчамларга келтирилади. Энг таниқли тезкор космофотокарталардан бири метеорологик карталар ҳисобланади. Тезкор тарзда маълум қисқа вақт ичида ўрмон ёнғинлари, сув тошқинлари, қишлоқ хўжалиги экинларининг майдони, касалликлари ва бошқаларни тезкор (оператив) фотокарталарини тузиш мумкин. Булардан ташқари экологик холатлар, табиий ва антропоген жараён ва ходисалар тезкор карталарини ҳам тузиш мумкин. Космофотокарталар ёрдамида қишлоқ хўжалиги экинларини пишиб етилиши, ҳосилдорлиги, қор қопламини ҳосил бўлиши, тоғли ҳудудларда қор кўчкилари, сел, лавина ва бошқалар шуларга ўхшаш ходисаларни ўрганиш ва кузатиш учун фойдаланилади..