Карст ва ёриқ сувлар режа ёриқ ер ости сувлари

Тектоник ёриқ сувлар қоя тоғ жинслари қатламларини қирқиб ўтувчи улардаги мавжуд тектоник ёриқларда вужудга келади ва ҳаракат қилади. Бу сувларнинг учраш чуқурлиги тектоник ёриқлар чуқурлигига боғлиқ бўлиб, литогенетик ва қатламлараро ёриқ сувлардан анча чуқурликда, баъзан бир неча юз, бир неча минглаб метрда учраши билан ҳаракатланади

• Қатламлараро ва тектоник ёриқ сувлар ўзларининг пайдо бўлиш, тарқалиш ва ётиш ҳолатларига қараб, босимли ва юқори ҳароратга (50-1000С) эга ҳам бўлиши мумкин. Ёриқ сувлар, ер юзасига нисбатан турлича чуқурликларда, ҳар хил гинетик турдаги ёриқларда вужудга келишини, ҳамда гидравлик ҳусусиятларини ҳисобга олиб, гинетик нуқтаи назаридан, уларнинг
• ёриқ грунт сувлари, томирли (жильньи),
• томирли-ёриқ босимли ер ости сувлари гуруҳларига ажратилади.
• Ёриқ грунт сувлари тоғ жинсларини нураш ёриқларида пайдо бўлган ер ости сувлари бўлиб, ер юзасига яқин жойлашганлиги билан ҳарактерланади.

• КАРСТ ЕР ОСТИ СУВЛАРИ
• Карст сувлари, асосан турли ёшдаги оҳактошлар, доломит, гипс, ош тузи баъзан гил жинслари қатламларида тектоник кўтарилишлар, дарё ўзанининг мутлоқ ва нисбий баландликларини ўзгариши, атмосфера ёғинининг таъсири остида вужудга келадиган карст бўшлиқлари (ғорлар, коваклар, ер ости каналлари ва б.қ.) фаолияти билан боғлиқ ҳолда пайдо бўлади (11.2-расм). Ана шу карст бўшлиқлари бўйлаб ҳаракат қиладиган ер ости сувларини карст сувлари деб аталади. Карст сувларининг мавжудлилиги ва ўзининг узунлиги билан дунёдаги энг машҳур ғорлар гуруҳига АқШдаги Мамонт (узунлиги 160 км), Селитрали-Индиана штати (узунлиги 107 м, баландлиги 75 м) ва Швецариядаги Хельлох ғорларини кўрсатиш мумкин.

• Suvda eriydigan har qanday tоg’ jinslarida rivоjlanadigan hоdisaga karst hоdisasi deyiladi. Bu hоdisaning asоsida tоg’ jinslarining suvda erishining kimyoviy jarayoni hamda erigan mоddalarning оlib ketilishining geоmоrfоlоgik jarayoni yotadi. Karst hоdisasi natijasida hоsil bo‘lgan relef shakllariga