Karimov Otabek Salimjon o’g’li

1.2. Loyihalanayotgan texnologik jaryonni nazariy kimyoviy, fizikaviy-
kimyoviy texnologik asoslari 
Ion polimerlanish
- bu turdagi polimerlanishda aktiv markaz vazifasini 
o’sayotgan zanjir uchidagi ionlar bajaradi va u qarama-qarshi ion bilan ion juftini 

---

13 
hosil qiladi. Kation va anion polimerlanishni farqlashadi. Ion polemerlanishga C= 
C, C=O, C ≡ N bog’lar saqlovchi birikmalar va geterohalqali birikmalar uchraydi. 
Kationpolimerlanish-
Kation polimerlanishda o’sayotgan zanjir musbat 
zaryadlangan bo’ladi. Kation polimerlanish katalizator ishtirokida boradi va 
katalizator sifatida Lyuis kislotalari ya’ni elektron akseptor birikmalar ishlatiladi. 
keng tarqalgan katalizatorlar quyidagilardir: 
1) Proton kislotalar: HC1O
4
. H
2
SO
4
, H
3
PO
4
, HC1 vaboshqalar; 
2) a-proton kislotalar: Lyuis kislotalari, Fridel-Krafts katalizatorlari, 
metallarning koordinatsion to’yinmagan tuzlari guruhiga mansub birikmalar – 
MeX
n
(x - galogen). Masalan, VF
3
. A1C1
3
, SnCl
4
, TiC1
4
, FeC1
3 
va boshqalar. 
a-proton kislotalarni sokatalizatorlar - proton donorlari ishtirokida katalitik 
samaradorligi oshadi. 
Kation mexanizm bo’yicha elektron donor o’rinbosarlar saqlovchi etilen 
hosilalari, masalan karbonil guruhi saqlovchi vinil monomerlari, akrilonitril, 
izobutilen, trioksan, tetragidrofuran va shu kabilardir.
Kation polimerlanishga misol tariqasida to’yinmagan monomerlarni Lyuis 
kislotalari ishtirokida polimerlanishini ko’rib chiqaylik: 
Aktiv markazning hosil bo’lishi katalizator va sokatalizator kompleksining 
hosil bo’lishi: 
Kompleks monomer molekulasibilanta’sirlashadi: 

---

14 
Zanjir o’sishi-
Monomerni makrokationga birikish hisobiga sodir bo’ladi 
yoki boshkacha qilib aytganda monomer zanjir oxirida joylashgan ion orasiga
birikadi.