Karimov I. A. Barkamol avlod O’zbekiston

Tuzning suvdagi eritmasida elektroliz jarayonida sodir 

---

 

69 

bo’ladigan ba’zi kimyoviy reaksiyalar 

18-jadval. 

Kimyovi reaksiyalar

 

Anodda

 

Katodda

 

2H

2

O 



 4e 



 4H



 



 O

2

 

2H

2

O 



 2e 



 H

2

 



 2OH



 

2H

2

O 



 2e 



 2H



 



 H

2

O

2

 

О

2 



 2Н



 



 2е 



 Н

2

О

2

 

O

2

 + Н

2

О

 



 2e 



 O

3

 



 2Н



 

2H

2

O 



 2Na



 



 2e 



 2NaOH 



 H

2

 

2Cl



 



 2e 



 Cl

2

 

Na + OH



 



 NaOH

 

Cl



 



 H

2

O 



 2e 



 HClO

 



 H



 

Fe

3+

 + 3e 



 Fe

 

Cl





 4OH



 



 4e 



 ClO

2



 



 2Н

2

О

 

Fe

2+

 + 2e 



 Fe

 

 

  Elektrolizyorlar  konstruksiyasiga  va  ishlash  prinsipiga  ko’ra 

quyidagi turlarga bo’linadi: 

 

Diafragmasiz  ya’ni  katod  va  anod  qismlari  hech  qanday  to’siq  bilan 

ajratilmagan, katod va anod qismlaridagi eritmalar bir-biriga aralashib ketadi; 

 

Diafragmali,  ya’ni  katod  va  anod  qismlari  diafragma  (to’siq)  bilan 

ajratilgan  anod  qismida  dezinfektsiyalovchi  eritma  anolit,  katod  qismida  esa 

ishqorli eritma katolid hosil bo’ladi; 

Elektroliz  uchun  kerakli  eritmaning  oqish  rejimiga  bog’liq  holda 

elektroliz  qurilmalari  2  turga:  davriy  ravishda  ta’sir  qiluvchi 

(oqmaydigan) va oqadigan turlarga bo’linadi. 

  Oqmaydigan  (statik)  elektrolizerlar  idishga  (vannaga)  o’rnatilgan 

elektrodlardan  iborat  bo’lib,  vannaning  ichiga  solingan  elektrodlarda 

ma’lum  vaqt  oralig’ida  elektroliz  jarayoni  ro’y  berib  turadi.  Oqadigan 

elektrolizerlarda  esa  ishlatilayotgan  suyuqlik  (eritma)  reaktor  orqali 

doimiy ravishda oqib turadi. 

  Oqadigan    va  oqmaydigan  elektrolizlarning  parametrlarining 

o’zgarish  rejimlarining  asosiy  farqi  shundaki  oqadigan  elektrolizlarda 

elektroliz  jarayoni  statsionar  rejimda  bo’ladi  va  vaqt  o’tishi  bilan 

o’zgarmaydi. 

Bunday 

elektrolizlarda 

elektrolizerga 

berilayotgan 

eritmaning sarfi va tok kuchi vaqt o’tishi bilan o’zgarmasa elektrolizerdan 

oqib 

chiqayotgan 

eritmaning 

masalan 

natriy 

gipoxloridning 

konsentratsiyasi ham vaqt o’tishi bilan o’zgarmay qoladi.  

---

 

70 

 Oqmaydigan  elektrolizyorda  natriy  gipoxloridning  konsentratsiyasi  

elektroliz boshlanishidan to ohirigacha vaqtga bog’liq bo’ladi.  

Elektroliz    qurilmada  qanday  hom  ashyoning  ishlatilishiga  bog’liq 

ravishda ular quyidagi turlarga bo’linadi:   

 

Tabiy suvlarni bevosita elektroliz qiluvchi  

 

Suniy ravishda tayyorlangan eritmalarni elektroliz qiluvchi  

 

Tabiiy tuzli eritmalarni elektroliz qiluvchi  

Birinchi  holda  dezinfektsiyalovchi  eritma  ishlov  berilgan  suvda 

kichik konsentrtsiyalarda mavjud bo’lgan xloridlardan olinadi.  

Keyingi ikki holda esa bunday maqsadda osh tuzining konsentrlangan 

(katta 

konsentratsiyali) 

eritmalardan 

foydalaniladi. 

 

Elektro liz 

qurilmaning  har  bir  turi  uzining  yutuqlari  va  kamchiliklariga  ega. 

[13,15,20,22] 

 

 

---

 

71