Каримов А. А., Исломов Ф. Р., Авлоқулов А. З. Бухгалтерия ҳисоби

Таъминот жараѓни корхона ишлаб чиқариш фаолиятининг нормал бориши учун мунтазам равишда хом-ашѓ, материал, ѓқилЃи, шунингдек, турли хилдаги асосий воситаларнинг харид қилиб турилиши зарурлиги билан изоҳланади. Бу жараѓн ишлаб чиқариш жараѓни учун зарур воситаларни мол етказиб берувчилардан пулга сотиб олиб, корхонага келтириш билан чегараланади.
Ишлаб чиқариш жараѓни моддий неъматлар яратиш билан боЃлиқ бўлган энг мураккаб хўжалик муомалаларини ўз ичига олади. Бу жараѓнда меҳнат буюмлари, меҳнат воситалари ҳамда ишчи кучи ѓрдамида истеъмол қийматига эга бўлган моддий неъматлар ишлаб чиқарилади.
Сотиш жараѓни хўжалик маблаЃлари айланишининг сўнгги босқичи бўлиб, бу босқичда корхона томонидан ишлаб чиқарилган маҳсулотлар харидор ва истеъмолчиларга шартномалар асосида етказилади. Сотиш жараѓни хўжалик жараѓнини тугаллайди ва яна-янгидан таъминот жараѓни бошланади ҳамда бу жараѓн олдингига қараганда кенгроқ тус олади.
Ҳисобот давридаги корхона фаолиятининг якуний кўрсаткичи бўлиб молиявий натижа ҳисобланади. Молиявий натижа – хўжалик юритувчи субъектнинг фойда ѓки зарар шаклида ифодаланган фаолиятининг пировард иқтисодий якунидир.
Молиявий натижа, яъни фойда ѓки зарарни ўлчашда даромадлар ва харажатлар бевосита дахлдор элементлар ҳисобланади.
Даромадлар ва харажатлар қуйидагича аниқланади:
Даромадлар – бу ҳисобот даврида иқтисодий фойдани активлар оқими ѓки кўпайиши шаклида ўсиши ѓки пассивларни қатнашчиларнинг капиталдаги омонатларидан фарқ қилувчи ўсишига олиб келувчи камайишидир;
Харажатлар – ҳисобот даврида иқтисодий фойдани активларнинг чиқиб кетиши ѓки улардан фойдаланиш шаклида камайиши, шунингдек, қатнашчилар ўртасида капиталнинг камайишига олиб келувчи мажбуриятларнинг юзага келишидир.
Даромадлар ва харажатларни аниқлаш уларнинг асосий хусусиятларини белгилайди, шу билан биргаликда улар молиявий натижа, яъни фойда ѓки зарарни аниқлашда алоҳида аҳамият касб этади.
Ҳисобот даврида олинган барча даромадларнинг харажатлардан ортиши фойда сифатида эътироф этилади. Агар корхонанинг ҳисобот давридаги барча харажатлари барча даромадларидан ортиқ бўлса, у ҳолда молиявий натижа зарар сифатида эътироф этилади.
«Бухгалтерия ҳисоби тўЃрисида»ги Ќонуннинг 3-моддасига биноан Ўзбекистон Республикаси ҳудудида Ўзбекистон Республикасида рўйхатга олинган хоҳ Ўзбекистон Республикаси ҳудудида, хоҳ унинг ташқарисида жойлашган барча хўжалик субъектлари юридик шахслар, уларнинг шўъба корхоналари, филиаллари, ваколатхоналари ва бошқа таркибий бўлинмалари бухгалтерия ҳисоби субъектлари ҳисобланадилар.
Юридик шахс ҳисобланмайдиган, аммо банкда счЄтга ва тугалланмаган балансга эга бўлган хўжалик субъектлари ҳам бухгалтерия ҳисоби субъектлари ҳисобланадилар ва ҳисобни «Бухгалтерия ҳисоби тўЃрисида»ги Ќонунга мувофиқ юритадилар.