Каримов А. А., Исломов Ф. Р., Авлоқулов А. З. Бухгалтерия ҳисоби

Активлар – субъект назорат қиладиган, келгусида улардан даромад олиш мақсадида аввалги фаолият натижасида олинган иқтисодий ресурслардир. Корхона, ташкилот ва муассасаларда активлар асосан қуйидаги турларга бўлинади:

18. 
    узоқ муддатли активлар;
    
19. 
    айланма (жорий) активлар.
    

Узоқ муддатли активлар деб, узоқ муомала муддатига эга бўлган (12 ойдан ортиқ) ва инвестициялаш мақсадида сақлаб турилган ҳамда ҳисобот кунидан бошлаб 12 ой давомида сотилиши мумкин бўлмаган активлардир. Уларнинг таркибига асосий воситалар, номоддий активлар, узоқ муддатли молиявий инвестициялар, капитал қўйилмалар ва бошқа узоқ муддатли активлар киради.
Айланма (жорий) активлар деб, асосан қайта, такрорий сотиш мақсадида ѓки қисқа муддатда ушлаб турилган ва ундан ҳисобот кунидан кейинги 12 ой мобайнида фойдаланиш кутилаѓтган активларга айтилади. Айланма активлар таркибига ишлаб чиқариш заҳиралари, тайѓр маҳсулот ва товарлар, тугалланмаган ишлаб чиқариш, келгуси давр харажатлари, пул маблаЃлари, қисқа муддатли молиявий қўйилмалар ҳамда жорий дебиторлик қарзлари киритилади.
Корхона маблаЃлари ҳар хил манбалар ҳисобига шаклланади. Бухгалтерия балансига биноан хўжалик маблаЃларининг ташкил топиш манбалари 2 турга бўлинади:

20. 
    ўз маблаЃларининг манбалари;
    
21. 
    мажбуриятлар.
    

Ўз маблаЃлари манбалари таркибига корхонани ташкил этиш пайтида ҳосил қилинган устав капитали, шунингдек, қўшилган капитал, резерв капитали, мақсадли тушумлар, корхонанинг ишлаб топилган соф фойдасидан шакллантирилган бошқа воситалар киради.
Мажбуриятлар шахснинг (қарздорнинг) бошқа шахс (кредитор) фойдасига муайян ишни амалга ошириш, масалан, мол-мулкни топширишни бажариш, пул тўлаш ва бошқа мажбуриятларидир ѓки муайян ҳатти-ҳаракатдан тийилиб туриш мажбуриятидир.
Ҳар бир корхона муайян турдаги фаолиятни амалга оширишга ихтисослашган. Бирор-бир турдаги фаолиятни амалга ошириш, хусусан, маҳсулот ишлаб чиқариш жараѓни узлуксиз давом этиб туриши учун аввал таъминот, кейин эса сотиш жараѓнини амалга ошириш лозим.