Корхона омборида материалларнинг бут сақланишини ташкил этиш уларни тўЃри ҳисобга олиб борилишини таъминлайди. Шунинг учун ҳам омбор хўжалиги ишларини ташкил қилишга муайян талаблар қўйилади.
Корхона омборида материалларни ҳисобга олишнинг тўЃри ташкил қилиниши материалларни ҳисобга олиш усулига, ҳисоб рўйхати (регистри)нинг турига, миқдорига, фойдаланилган кўрсаткичларга ва уларнинг ўзаро солиштирилишига боЃлиқ.
Корхона омбори ихтисослаштирилган бўлиши керак, чунки хилма-хил материалларнинг кимѓвий ҳамда физик хоссалари уларни турли хил шароитларда сақлашни талаб қилади. Омборхона тегишли материаллар жойлаштириладиган стеллажлар, токчалар, шкаф ва яшиклар билан жиҳозланиши лозим. Материалларнинг ҳар бирига уларнинг номи, номенклатура рақами, нави, ўлчами, ўлчов бирлиги кўрсатилган ѓрлиқ ѓзилиб, сақлаш жойига ѓпиштириб қўйилади.
Тез ѓнишга мойил бўлган материаллар махсус омборларда сақланиши лозим. Бу омборлар ѓнЃинга қарши қурилмалар билан жиҳозланган бўлиши шарт.
Очиқ ҳавода сақланиши лозим бўлган материаллар омборхона ҳовлисида махсус ажратилган, ѓЃингарчиликдан сақланадиган бостирмага жойлаштирилади. Ҳамма омборхоналар тош-тарози, ўлчов идишлари ва бошқа шунга ўхшаш зарур мосламалар билан таъминланган бўлиши шарт.
Омбор мудири моддий маъсул шахс ҳисобланиб, омборхонада сақланаѓтган ҳамма материаллар ҳаракати фақат у орқали амалга оширилади. Омборчини ишга олиш, бошқа лавозимларга ўтказиш ва хизмат вазифасидан озод қилиш бош бухгалтер билан келишилган ҳолда амалга оширилади. Омбор мудирини ишга қабул қилишда унинг тўла равишда шахсий моддий жавобгарлиги ҳақида шартнома тузилади. Уни ишдан бўшатиш сақланаѓтган молларнинг тўлиқ инвентаризацияси ўтказилиб, жавобгарлиги остидаги моддий бойликлар бошқа шахсга ўтгандан кейингина амалга оширилади.
Омборда материалларнинг қолдиқлари тўЃрисида тўлиқ маьлумот олиш мақсадида уларни алоҳида турлари, навлари, размери ва номенклатура рақамлари бўйича ҳисобга олиш зарур.
Бухгалтерия ҳисобини ташкил қилишда материаллар бўйича аналитик ҳисобни тўЃри юритиш муҳим. Шу сабабли улар ҳозирги пайтда уч хил усул бўйича юритилади:
Материаллар ҳаракатини ҳисобга олувчи дафтарда;
Материаллар ҳаракатини юритувчи карточкаларда;
Оператив-бухгалтерлик (қолдиқ) усули.
Материалларни тўЃри ҳисобга олишда уларнинг фактура баҳосини аниқлаш муҳимдир. Халқаро бухгалтерия ҳисоби стандартлари бўйича материалларни жорий ҳисобда ҳисобга олишда уларнинг ҳақиқий қийматини билиш жуда муҳим. Халқаро савдо амалиѓтидаги фактура баҳосини аниқлашда моддий қийматликлар баҳоси ва қопланадиган транспорт тарифлари, юкларнинг суЃурта тўловлари, экспорт солиқлари ва божхона йиЃимларининг маьлум тартибда қопланиши ва уни томонлар қопланишини белгилаш зарур.
Омборларда материалларнинг миқдор кўрсаткичларидаги ҳисоби юритилади. Бунинг учун материалларнинг ҳар бир турига ѓки номенклатура рақамига М-17 сонли типик шаклдаги варақлар очилади. Улар материал ҳаракати билан боЃлиқ кирим ва чиқим операциялари бўйича расмийлаштирилган бошланЃич ҳужжатлар асосида тўлдирилади ва ҳар бир кирим ҳамда чиқим операциялари ѓзилгандан кейин материал қолдиЃи аниқланади. Материалларнинг омбордаги ҳақиқий қолдиЃи меьѓрдаги қолдиқ билан солиштирилади ва ўртадаги фарқдан таьминот бўлими ходимлари хабардор қилинади.
Кирим ва чиқим операциялари бўйича кундалик расмийлаштирилган бошланЃич ҳужжатлар белгиланган муддатда корхона бухгалтериясига топширилади.
Материалларнинг омбордаги ҳисоби оператив бухгалтерия ѓки бошқа усуллар ѓрдамида ҳисобга олинади. Ушбу усулларнинг моҳияти шундан иборатки, бунда материалларнинг омбордаги ҳисоби сон шаклида, бухгалтерияда эса пул шаклида юритилади. Бухгалтерияда юритиладиган ҳисоб материалларнинг ҳаракати бўйича омборда расмийлаштирилган бошланЃич ҳужжатлардаги маьлумотларга асосланади. Омборларда расмийлаштирилаѓтган бошланЃич ҳужжатларнинг тўЃри ѓки нотўЃрилигини бухгалтерия ходимлари белгиланган муддатларда текшириб боради ва ѓзувлар тўЃрилиги омбор варақаларининг «назорат» бўлимида имзо билан тасдиқланади. Ҳисобот ойининг охирида омбордаги ҳисоб бухгалтерияда юритиладиган синтетик ҳисоб маьлумотлари билан таққосланади. Бунинг учун эса ҳар бир омбор бўйича қолдиқ ведомости юритилади. Ведомостда омбор варақалари асосида материал қолдиЃи ѓзилади ва у пул кўрсаткичига айлантирилади. Ќолдиқ ведомостидаги материал қолдиЃининг умумий суммаси бухгалтерияда материаллар ҳаракати бўйича юритиладиган 10-ведомост маьлумотлари билан солиштирилади. Сонларнинг тўЃри келиши ҳисобот ойи давомида омборда ва бухгалтерияда юритилган ҳисобнинг тўЃрилигидан далолат беради.
