Karima Qosimova, Safo Matchonov, Xolida G’ulomova, Sharofat Yo’ldosheva, Sharofjon Sariev

 
Oz komplektli maktablarda savod o’rgatish darslarining
xususiyatlari
Oz komplektli maktablarda savod o’rgatishni tashkil etishda o’qituvchi bir 
vaqtning o’zida ikki yoki uch sinf bilan ishlaydi, ya’ni bir vaqtning o’zida bir necha 
sinf o’quvchilari bilan ish olib boradi. Bunday sinflarda dars jadvali 
integrallashtirilgan bo’lishi kerak va darslar 30 daqiqagacha qisqartirilishi mumkin. 
Savod o’rgatish davridagi yozuv darslarini boshqa sinflarda olib boriladigan 

---

36 
matematika, tabiatshunoslik va ba’zan o’qish darslari bilan birga olib borish 
maqsadga muvofiqdir.
Oz komplektli maktablarda o’quvchilarning mustaqil ishlariga alohida ahamiyat 
beriladi, chunki o’qituvchi ikki sinf yoki uch sinf bilan ishlaganda, bir sinf bilan 
alohida ishlay olmaydi: u bir sinf bilan ishlashi uchun qolgan sinflarga mustaqil ish 
topshirib, ularni band qilishga majbur. SHuning uchun maxsus mustaqil ishlar tizimi 
ishlab chiqilishi zarur. Oz komplektli maktablarda savod o’rgatish davrida mustaqil 
ishlarni 
muvaffaqiyatli 
uyushtirish 
uchun 
“Alifbe”ga qo’shimcha, ishni 
jonlantiradigan didaktik tarqatma materiallar muhim ahamiyatga ega. 
Mustaqil ish savod o’rgatish jarayonida o’qituvchining rahbarlik qilishini talab 
etadi: o’qituvchi aniq vazifa topshiradi, uni qanday bajarishni yaxshilab tushuntiradi, 
o’quvchi bajargan ishni sinfning o’zida tekshiradi. Boshqa sinflar bilan ishlash 
jarayonida ham u 1-sinf o’quvchilarining mustaqil ishni qanday bajarayotganini 
kuzatib boradi. 
Savod o’rgatish jarayonida bajariladigan mustaqil ishlarga turli predmetlar 
shaklini chizish, bir xil oraliqni mo’ljallab nuqtalar qo’yish, yotiq to’g’ri chiziqlar 
chizish, ayrim harflar elementlarini yozish, rasmga qarab savollarga javob berishga 
tayyorlanish, rasmga qarab gap tuzish kabi mashqlarni kiritish mumkin. 
Alifbo davrida esa harf terish kartoni va abak yordamida turli xil analitik-
sintetik ishlarni uyushtirish, rasm asosida suhbat, ovoz chiqarib yoki ichda o’qish, 
qayta hikoya qilishga tayyorlanish, berilgan bo’g’inlar yordamida so’zlar tuzish, 
gaplarni to’ldirish, o’qilgan matnga oid rasm chizish, namuna asosida yozish, tushirib 
qoldirilgan harf yoki so’zni o’rniga qo’yib yozish, berilgan predmetlarni ma’lum 
belgisiga ko’ra guruhlash va umumlashtirish kabi mashqlarni qo’llash, bu jarayonda 
texnika vositalaridan unumli foydalanish zarur. Mustaqil ish sifatida tarqatma 
materialda berilgan so’zni o’qish, unli va undosh harf tagiga chizish, so’zni 
bo’g’inlarga ajratish kabi mashqlarning berilishi o’qituvchiga juda qo’l keladi. 
Oz komplektli maktablarda texnika vositalaridan foydalanish ham katta 
ahamiyat kasb etadi.

---

37 
Komplekt sinflarni to’g’ri taqsimlash va birlashtirish, dars va mustaqil ishlarni 
mohirlik bilan uyushtirish va rejalashtirish, didaktik materiallardan, ko’rgazmali 
vositalardan unumli foydalanish yo’li bilan oz komplektli sinf o’quvchilarining 
bilimlarni puxta o’zlashtirishlariga erishish mumkin.