Kardiotonik dori vositalarining klinik farmakologiyasi

 

---

9 
Yurak glikozidlarning farmakodinamikasi va ta’sir mexanizmi. 
1.Yurak glikozidlarning asosiy farmakodinamik xususiyatlaridan biri-bu 
yurak mushaklarining qisqarish kuchini va qisqarish tezligini oshirishdan 
iborat. Glikozidlarning bu xususiyati 
musbat inotrop
ta’siri deb ataladi. 
Glikozidlarning yurak ishining yetishmasligi holatlarida keng ishlatilishi
ularning xuddi mana shu ta’siri tufaylidir. Dorining ta’siri natijasida 
yurakning qisqarish kuchining oshishi tufayli, yurak bir marotaba 
qisqarganda haydaladigan qonning miqdori va bir minut davomida 
qisqarganda haydaladigan qonning miqdori oshadi. Sistola va diastola 
so‘ngidagi qonning hajmi kamayadi, diurez oshadi, shishlar, assit 
kamayadi, vena tomirlarida bosim kamayadi, ko‘karish alomatlari va 
xansirash, jigardagi shishlar kamayadi, bemorning umumiy ahvoli 
yaxshilanadi. Sog‘lom yurakka glikozidlar bunday ta’sir qilmaydi 
(kompensator reaksiyalar tufayli). Eng katta ijobiy tomoni - boshqa 
kardiotonik dori vositalaridan farqli o‘larok, yurak glikozidlari 
miokardning kislorodga bo‘lgan talabini oshirmagan holda yurakning 
qisqarish kuchini oshiradi. 
Musbat inotrop ta’sirning asosiy mexanizmlari quyidagilardan iborat: 
Yurak glikozidlari Na
+
/K
+
-
ATF-azaning SH-guruhi bilan bog‘lanadi, 
buning natijasida kardiomiotsitlarda Na
+
ionlarining konsentratsiyasi 
oshadi. Xo‘jayraichi Na
+ 
konsenratsiyasining oshishi, kardiomiotsitlardan 
Сa
2+ 
tashqariga chiqishini pasayishiga olib keladi, membrananing 
depolyarizatsiya (qo‘zg‘alish) davrida glikozidlar kalsiy ionlarini hujayra 
ichiga kirishini tezlashtiradi. Bundan tashqari sarkoplazmatik ATF-aza 
fermentini faolligi oshishi natijasida sarkoplazmatik retikulum, 
mitoxondriy va sarkolemma bilan bog‘langan kalsiy ajrab, hujayra ichiga 
kirishi osonlashadi. Xullas glikozidlarning qayd qilingan ta’sirlari hujayra 
ichida kal’siyning miqdorini oshirishga qaratilgan va bu ta’sirlarni 
oshirishda Na
+-
K
+-
ATFaza fermentining ingibirlanishi muhim rol 
o‘ynaydi. Hujayra ichida yig‘ilgan kal’siy ionlari aktinni miozin bilan 
birikishini osonlashtiradi va tezlashtiradi. Bundan tashqari kal’siy ionlari
aktin bilan miozinni birikishini energiya bilan ta’minlovchi miozin-
ATFaza fermentini faolligini oshiradi. Xuddi mana shuning uchun 
kal’siyning o‘zi ham inotrop ta’sirga ega bo‘lib, yurak glikozidlariga 
sinergistdir. Plazmada kalsiyning miqdori yetarli bo‘lishi yuqorida 
ko‘rsatilgan mexanizmlarni kechuvi uchun bemalol yetib ortadi. Shuning 
uchun yurak glikozidlari bilan davolash davrida kalsiyni qo‘shimcha 
bemorga yuborish bu juda xavflidir. Chunki kal’siyning miqdori hujayra 
tashqarisida oshib ketishi uning hujayra ichidan qayta chiqishiga to‘sqinlik 

---

10 
qiladi, natijada yurak sistola paytida to‘xtaydi va diastola yuz bermaydi. 
Yurak glikozidlarining bu farmakodinamik effekti, ya’ni yurakning kuchli 
qisqarishi mitral stenozda qo‘llanilishini chegaralaydi. 
2. Yurak glikozidlari yurakning qisqarish sonini kamaytiradi. Bu 
glikozidlarning