Kardanli uzatma

Differensialning ishlash prinsipi va vazifasi. Differensial aylantiruvchi momentni asosiy uzatmadan yarim o'qlarga uzatish uchun mo'ljallangan va avtomobil burilganda hamda yo'lning notekisliklarida yarim o'qlarni turlicha tezliklar bilan aylanishlariga imkon beradi.
Avtomobillarda konussimon shesternali differensiallar qo'llanilib, ular (18.20-chizma, a) yarim o'q shesternalari (3), satellitlar (4) va ularni birlashtiruvchi, asosiy uzatmaning yetaklanuvchi shesternasiga mahkamlangan korpusdan iborat.
Bunday turdagi differensiallar, yetaklovchi ko'priklar g'ildiraklari orasida g'ildiraklararo differensial sifatida ishlatiladi. Turli xil avtomo-billar uchun ular korpusining konstruksiyasi va satellitlar soni bilan ajralib turadi. Konussimon differensiallar, shuningdek, o'qlararo differensial sifatida ham qo'llaniladi. Bunday holatda ular aylantiruvchi momentni yetaklovchi ko'priklarning asosiy uzatmalari orasida taqsim-laydi.
18.20-chizmada soddalashtirish uchun differensial korpusi ko'rsa tilmagan, shuning uchun differensialning ishlash prinsipini ko'rib chiqishda satellitlar o'qi (1) korpusga o'rnatilgan deb hisoblaymiz. Asosiy uzatmaning yetaklovchi (5) va yetaklanuvchi (2) shesternalari harakat-langanda aylantiruvchi moment satellit o'qlariga (1) va undan satellitlar (4) orqali yarim o'q shesternalariga (3) hamda yarim o'qlarga (6) uzati­ladi.


Differensialning tuzilishi va ishlashi


Avtomobil to'g'ri va tekis yo'lda harakatlanganda orqa g'idiraklar bir xil qarshilikka duch keladi va bir xil chastota bilan aylanadi (18.20-chizma, a). Satellitlar o'z o'qlari atrofida aylanmaydi va ikkala g'ildirakka bir xil aylantiruvchi moment uzatiladi. Qachonki harakatlanish sharoiti o'zgar-ganda, masalan, burilishda (18.20-chizma, b) chap yarim o'q sekinroq aylana boshlaydi, chunki u bilan bog'langan g'ildirak katta qarshilikka duch keladi. Satellitlar aylanishi sekinlashayotgan (chap) yarim o'q shesternasi bo'ylab dumalab va o'ng yarim o'qning aylanishlar chasto-tasini orttirib, o'z o'qi atrofida aylana boshlaydi. Natijada o'ng g'ildirak o'zining aylanishlarini tezlashtiradi va tashqi radius yoyi bo'ylab ko'p-roq yo'lni bosib o'tadi.
Yarim o'q shesternalarining tezliklari o'zgarishi bilan bir paytda, g'ildiraklardagi aylantiruvchi momentni ham o'zgarishi ro'y beradi -tezlashayotgan g'ildirakda moment pasayadi. Chunki, differensial momentni g'ildiraklarga teng taqsimlaydi, shuning uchun sekinla­shayotgan g'ildirakda ham momentning pasayishi sodir bo'ladi. Buning oqibatida g'ildiraklardagi yig'indi moment pasayadi va avtomobilning tortish xususiyati kamayadi. Bu avtomobil sirpanchiq yo'llarda va yo'l bo'lmagan yerlarda harakatlanganda uning yurishiga salbiy ta'sir ko'rsatadi. Lekln, yaxshi ilashadigan yo'llarda, konussimon shesternali differensial turg'unlik va boshqariluvchanlikning yaxshi bo'lishini ta'minlaydi.