Kaltatoy (Kaltatoy, Kaltatoy) —

Etimologiya [ tahrir | kodni tahrirlash ]

Q. Najimov 1951 yilda Surxondaryo vodiysida kaltatoy atamasining izohini yozib olgan. Aytishlaricha, bir kishi yoki barcha ajdodlar qashshoqlik tufayli jang yoki echki urishish paytida tulporlarga minishgan. K. Najimov bu voqeada qandaydir haqiqat borligini aytadi, chunki aholi orasida “boshqa urugʻ vakillarini qandaydir belgiga koʻra nomlash odatlari keng tarqalgan edi. Ko‘rinib turibdiki, “Kaltatay” so‘zi turklarning bir qismining o‘zlari tomonidan bu qabilaning boshqa qismiga qo‘yilgan taxallusdir”.^{[ manba aniqlanmagan 893 kun ]}
O‘zbek dialektologi X.Jo‘rayev Jizzax viloyati Baxmal tumani Usmat qishlog‘ida yashovchi 90 yoshli Ne’matilla otadan quyidagi rivoyatni yozib qoldirgan: Kaltatoylarning ajdodlari, omad ularni tark etmasin, otlarining dumini kalta qilib oldilar. Qolgan oʻzbeklar bunday odamlarni kaltata minuvchilar, yaʼni. kalta dumi bilan ot minish. Asta-sekin bu nom bir so'z - kaltatoyga aylangan.
Turk olimi Shamsiddin Samiyning “Kamus ul-o‘lam” asarida kaltatoy so‘zi kuchli, mohir chavandoz sifatida izohlangan.
X.Djurayevning yozishicha, kaltatoy shevasining o‘zida bu so‘z 1-2 yoshli tayyor degan ma’noni bildiradi ^[8] . Xuddi shunday ma’noli so‘z o‘zbek lakay urug‘i shevasida qayd etilgan.

Umumiy bo'linish [ tahrir | kodni tahrirlash ]

Kaltataylar uchta asosiy urug'ga bo'lingan: Maxatzamani-Kaltatoy, Murza-Kaltatai va Mahattari-Kaltatoy. 1964 yilda Surxondaryo viloyati Sariosiyo tumani O‘rtaqo‘ruk qishlog‘ida yashovchi 75 yoshli xabarchi Botir bobo jami to‘qqizta Kaltatoy urug‘i borligini aytdi. Men faqat oltitasini esladim - ulardan uchtasi allaqachon nomlangan va yana uchtasi yangi: tiyalik-qaltatay, hayvon-qaltatay va varam-qaltatay. Xonaqadaryo vodiysidagi Shoʻrob qishloqlarida B.X.Qarmisheva boshqa etnonimni kaltatoylarning kichik boʻlinmasi — qirgʻizlarning nomi sifatida qayd etgan.
20-asr boshlarida musabazari va barlos, kaltatoy bilan solishtirganda. ko'chmanchi an'analar kamroq saqlanib qolgan, shuning uchun ular orasida qabila nomini yo'qotish jarayoni yanada qizg'in kechgan. Shu sababli, hozirda ko'p sonli Kaltataylar o'zlarini oddiygina turklar deb atashadi .