Kafedrasi mamatkulov anvar baxtiyarovich

jadval PPS tomonidan 2012-2016-yillarda amalga oshirilgan xarid xizmatlari tarkibi,

(100 mln.von)³⁵

Xizmatlar kategoriyasi		2012-yil	2013-yil	2014-yil	2015-yil	2016-yil
Jami xaridlar		467252	522715	491139	556776	517874
shu jumladan
Xarid xizmatlari		347346	383733	339479	362453	355220
Shundan
	Ichki xaridlar	199369	224618	225396	240168	242638
	Xorijiy xaridlar	4631	4790	5087	3963	4457
	Qurilish ishlari	140085	150890	105789	114348	104278
	Arxitektura dizayn nazorati xizmati	3261	3435	3207	3974	3847
Zaxiralarni shakllantirish xizmati	Zaxirani shakllantirish	5628	6354	3160	2656	1312
	Zaxiralarning ishlatilishi	4278	4733	4037	2413	1817
Qurilish ishlarini nazorat qilish		114278	132628	148505	191667	161342

PPS zaxiralar bilan bog’liq faoliyati zaxiralarni shakllantirish hamda zaxiralarning ishlatilishini o’z ichiga oladi. Ushbu ikki ko’rstkichlar berilgan yillarda kamayish tendensiyasini ko’rsatgan. Xususan, zaxiralarni shakllantirish hajmi 2012-yilda 562.8 mlrd.vondan iborat bo’lgan bo’lsa, 2016-yilga kelib bu ko’rsatkich deyarli 77%ga pasayib, 131,2 mlrd.vonni tashkil etgan. Qurilish ishlarini nazorat qilish hajmi 2012-yildan (11427.8 mlrd.von), 2015-yilgacha (19166.7 mlrd von) o’sib borgani holda 2016-yilda 16134.2 mlrd vonga pasaygan.

³⁵ www.pps.com - Janubiy Koreya Daxlat xaridlari xizmati rasmiy sayti.
PPS Janubiy Koreyada davlat xaridlari jarayonida faol ishtirok etishiga qaramasdan jami davlat xaridlaridagi ulushi u qadar ko’p emas. Bu PPSning ba’zi bir xarid tizimlari bilan (masalan mudofaa ehtiyojlari uchun xaridlar) ma’lumot integratsiyasi mavjud emasligi orqali izohlanadi. Quyidagi jadvalda PPSning jami davlat xaridlaridagi salmog’iga doir ma’lumotlar keltirilgan.

11. jadval 2011-2015-yillarda jami davlat xaridlarida PPS ishtirokidagi xaridlar ulushi³⁶

Xaridlar	2011-yil	2012-yil	2013-yil	2014-yil	2015-yil
Jami davlat xaridlari (100 mln von)	998494	1063598	1130013	1115498	1192070
PPS ishtirokidagi xaridlar (100 mln von)	332937	342715	378943	334392	358490
PPS xaridlarining jami xaridlardagi ulushi, %	33.3	32.2	33.5	30.0	30.1

Jadval ma’lumotlaridan ko’rinadiki, 2011-2015-yillarda PPS Janubiy Koreyada davlat ehtiyoji bilan bog’liq xaridlarning 1/3 qismini qamrab olgan. 2011-yilda PPSning jami davlat xaridlaridagi ulushi 33.3% bo’lgan bo’lsa, 2015- yilda bu ulush biroz pasayib, 30.1%ni tashkil etgan.

PPS ishtirokidagi xaridlarda keyingi yillarda kichik va o’rta biznes ulushi ortib bordi. Ushbu ma’lumotlar quyidagi 18-jadvalda berilgan.
PPS tomonidan berilgan yillarda amalga oshirilgan jami xaridlarda kichik va o’rta biznes ulushi o’rtacha 70 %ni tashkil etgani holda doimiy ravishda oshib borga hamda 2016-yilga kelib 75,6 %dan iborat bo’lgan. Kichik va o’rta biznes subyektlari jami xaridlar tarkibida, asosan, tovar va xizmatlar xaridida faol qatnashganliklarini berilgan ma’lumotlardan ko’rish mumkin. 2012-yilda kichik
va o’rta biznes subyektlaridan 15201,7 mlrd.vonlik (76,2%) tovar va xizmatlar xarid qilingan bo’lsa, 2016-yilda bu miqdor 19702,8 mlrd.vonga yetdi (81.2%).

11. jadval Jami xaridlarda kichik va o‘rta biznes ulushi (2012-2016-yillar)³⁷

Xarajatlar (100 mln.von)		2012	2013	2014	2015	2016
Jami xaridlar	Jami	346993	383676	338429	360903	352580
	Kichik va o‘rta biznes	227549	255317	242992	266866	266681
	Jami nisbatan ulushi, %	65.6	66.5	71.8	73.9	75.6
Tovar va xizmatlar	Jami	199369	224618	225396	240168	242638
	Kichik va o‘rta biznes	152017	175376	174355	191837	197028
	Jami nisbatan ulushi, %	76.2	78.1	77.4	79.9	81.2
Qurilish ishlari	Jami	143346	154325	108996	118322	108125
	Kichik va o‘rta biznes	71229	76076	65987	72796	68168
	Jami nisbatan ulushi, %	49.7	49.3	60.5	61.5	63.0
Zaxiralarning sarflanishi	Jami	4278	4733	4037	2413	1817
	Kichik va o‘rta biznes	3703	3865	2650	2233	1485
	Jami nisbatan ulushi, %	86.6	81.7	65.6	92.5	81.7

2002-yilda PPS barcha davlat xaridlari uchun yagona darcha vazifasini bajaruvchi Koreya onlayn elektron xarid tizimi – KONEPSni joriy qildi. KONEPS ta’minotchilarni ro‘yxatdan o‘tkazish, tenderlarni tashkil etish, shartnoma tuzish va uning ijrosini nazorat qilish, shuningdek, yetkazib beruvchilar uchun to‘lovlarni o‘tkazib berish jarayoniga xizmat ko‘rsatadi. Tender o‘tkazish hamda uning g‘olibi haqidagi barcha e’lonlar KONEPSda doimiy ravishda chop etiladi. Ushbu platforma 190 dan ziyod tashqi ma’lumotlar tizimi bilan integratsiya qilingan. KONEPS elektron tender jarayonlarini doimiy ravishda monitoring qilib boradi

hamda malakasiz qatnashchilarning tender jarayonida qatnashishini avtomatik ravishda bloklab qo‘yadi.
Hozirgi vaqtda KONEPS tizimi o‘z faoliyatida elektron-tender, elektron- shartnoma, elektron-schyot faktura hamda elektron-to‘lov vositasida xususiy sektorni ham qamrab olmoqda. Bundan tashqari asosiy pudratchilar va subpudratchilar o‘rtasidagi to‘lovlar ham mazkur platforma orqali amalga oshirilmoqda. KONEPSdagi muhim yangiliklardan yana biri shundan iboratki, tender haqida e’lonlarni joylashtirish, elektron-tenderlar, shartnoma menejmenti xizmatlaridan foydalanishni smartfonlar orqali amalga oshirish imkoniyati tug‘ildi. Ta’minotchilar telefonda o‘rnatilgan “fin-tech” ilovasi yordamida xarid jarayonida ishtirok etishlari mumkin.
KONEPS faoliyatiga oid statistik raqamlar quyidagi jadavallarda keltirilgan.

11. jadval 2012-2016-yillrda KONEPS orqali amalga oshirilgan tranzaksiyalar hajmi

(100 mln.von)³⁸

Tranzaksiyalar	2012-yil	2013-yil	2014-yil	2015-yil	2016-yil
Jami tranzaksiyalar	667367	727588	673250	745643	780685
Markazlashtirilgan xaridlar	342733	386184	340519	365158	356499
Avtonom xaridlar	324634	341404	332731	380485	424186

KONEPS orqali xarid jarayonlarida juda katta hajmda tranzaksiyalar amalga oshiriladi. Jumladan, 2012-yilda ushbu tizim orqali 66736,7 mlrd von hajmdagi tarnzaksiyalar amalga oshirilgan bo’lsa, 2013-yilda bu miqdor 72758,8 mlrd vonga yetdi. 2014-va 2015-yillarda tranzaksiyalar hajmi mos ravishda 67325 mlrd.von hamda 74564,3 mlrd vonni tashkil etgan. 2016-yilga kelib KONEPS orqali amalga oshirilgan tranzaksiyalar hajmi 78068,5 mlrd vonga yetdi. Mazkur tranzaksiyalar hajmining yarmida ko’pi avtonom xaridlarga to’g’ri keladi.

Davlat xaridiga doir jami tranzaksiyalarda KONEPS salmoqli ulushga ega. Quyidagi jadvalda KONEPSning jami davlat xaridi tranzaksiyalaridagi ulushlari to’g’risidagi ma’lumotlar berilgan

11. jadval Jami davlat xaridi tranzaksiyalarida KONEPS ulushi (2013-2015-yillar)³⁹

Yillar	Tranzaksiyalar hajmi
	Jami tranzaksiyalar, trln.von	KONEPS orqali amalga oshirilgan tranzaksiyalar, trln.von	KONEPS ulushi, %
2013	113	72.7	64,34
2014	111,5	67.3	60,36
2015	119,2	74.6	62,58

2013-yilda davlat xaridi bo’yicha jami tranzaksiyalarning 64,34%i KONEPS orqali amalga oshirilgan. Keyingi yilda bu ulush biroz pasayib, 60,36%ni tashkil etgan. 2015-yilda KONEPS tranzaksiyalari jami davlat xaridi tranzaksiyalarida 62.58% salmoqqa ega bo’lgan.

11.