Kafedrasi mahmudov shohruh bahodirovich

1

.

 

Budjet ijrosining g‘aznachilik tizimi deganda davlat budjeti va budjetdan 

tashqari  jamg‘armalarning  mablag‘lari  to‘planadigan  va  ushbu  mablag‘lar 

doirasida aniq belgilangan yo‘nalishlar bo‘yicha xarajatlar amalga oshiriladigan 

yagona  g‘azna  hisobraqam  orqali  davlat  budjetini  ijro  etish  hamda  davlat 

moliyasini maqsadli va samarali boshqarishni tashkil etish tushuniladi. 

 

G‘aznachilik  budjetdan  mablag‘  oluvchilarning  majburiyatlarini  ijroga 

qabul  qiladi,  mol  etkazib  beruvchilar  tomonidan  ularga  mahsulotlar  etkazib 

berilganidan  va  xizmatlar  ko‘rsatilgandan  so‘ng,  budjetdan  mablag‘ 

oluvchilarning nomidan va ularning topshirig‘iga asosan G‘aznachilik vakolatni 

o‘z zimmasiga oladi va budjet mablag‘larining maqsadli ishlatilishini ta’minlash 

asosida taqdim qilingan hujjatlar asosida to‘lovni amalga oshiradi. 

 

G‘aznachilik tizimining rivojlanishi budjet ijrosida ishtirok etuvchi barcha 

darajadagi  moliya  va  soliq  organlarining  faoliyatini  umumlashtiradi,  yangi 

sharoitlarda  ularning  butun  faoliyati  davlat  moliyaviy  mablag‘larini  yagona 

davlat hazinasida jamlashga qaratiladi. 

Davlat moliyasini boshqarishning institutsional tarkibida, boshqa vakolatli 

organlar  bilan  bir  qatorda,  G‘aznachilik  ham  alohida  muhim  o‘rin  egallaydi. 

G‘aznachilik  -  budjetdan  mablag‘  oluvchilarning  majburiyatlarini  ijroga  qabul 

                                                           

1

  I.Karimov  “Bank  tizimi,  pul  muomalasi,  kredit,  investitsiya  va  moliyaviy  barqarorlik  to’g’risida”.  T.: 

O‘zbekiston. 2005 y. 285-bet 

---

10 

 

qiladi  va  budjet  tashkilotlariga  etkazib  berilgan  tovar  mahsulotlar,  bajarilgan 

ishlar  va  ko‘rsatilgan  xizmatlar  uchun  g‘aznachilik  ularning  nomidan  va 

ularning  topshirig‘iga  binoan  vakolatni  o‘z  zimmasiga  oladi  va  budjet 

mablag‘larining  maqsadli  ishlatilishini  ta’minlash  va  nazorat  qilish  asosida 

to‘lovlarni amalga oshiradi.  

Davlat  budjeti  g‘azna  ijrosi  deganda  davlat  budjeti  va  davlat  maqsadli 

jamg‘armalari  va  boshqa  budjetdan  tashqari  fondlarning  mablag‘lari 

to‘planadigan  va  ushbu  mablag‘lar  doirasida  aniq  belgilangan  yo‘nalishlar 

bo‘yicha  xarajatlar  amalga  oshiriladigan  yagona  g‘azna  hisobraqami  orqali 

davlat  budjetining  ijro  etilishi  hamda  shu  orqali  davlat  moliyasini  maqsadli  va 

samarali boshqarishni tashkil etish tushuniladi.  

Davlat  budjeti  g‘azna  ijrosiga  o‘tishgacha  bo‘lgan  davrda  budjet  ijrosi 

jarayoni  quyidagi bosqichlarda amalga oshirilar edi:  

budjet tushumlarini taqsimlash; 

tegishli 

budjetlarda 

jamlangan 

mablag‘larni 

budjetdan 

mablag‘ 

oluvchilarning ularga xizmat ko‘rsatuvchi banklarda ochilgan hisobraqamlariga 

o‘tkazish.  

Davlat budjeti ijrosining bunday tartibida  budjet mablag‘larining keyingi 

taqdiri  butunlay  foydalanuvchilarning  ixtiyoriga  bog‘liq  bo‘lib  qoldi.  Davlat 

budjeti mablag‘laridan qay darajada samarali va oqilona foydalanilganligini esa 

faqatgina  buxgalteriya  hisobotlari  orqali  so‘nggi  nazorat  usullaridan 

foydalangan holda tekshirish mumkin edi. 

Mazkur  muammolarni  e’tiborga  olgan  xolda,  Davlat  moliyasini 

boshqarish  tizimini  isloh  qilish  tadbirlari  doirasida  O‘zbekiston  Respublikasi 

Moliya  Vazirligi  tizimida  budjetni  g‘aznachilik  orqali  ijro  etish  uchun  mas’ul 

bo‘lgan institutsional tuzilma shakllantirildi. Bu faoliyat bir necha bosqichlarda 

amalga oshirildi. Ularni xronologik jihatdan quyidagicha tavsiflash mumkin (1-

jadval): 

 

---

11