Кафедраси «КЎтариш-ташиш, ЙЎЛ Қурилиш машина ва жиҳозлари»

Плугли қортозалаш машиналарнинг техник тавсифи

Кўрсаткичлар	Машина маркаси
	ДЭ-208 (Д-666)	ДЭ-209С (Д-667С)	Т-220 тракторда		ДЭ-214		ДЭ-217		ДЭ-218
Жихоз тури	Бир томонлама ағдаргич плуг				Икки томонлама ағдаргич плуг
Шассисини базаси	ЗИЛ-130	ЗИЛ-131	Т-220		К-700А		Урал-375		МАЗ-503Б
Двигател қуввати, кВт (от кучи)	96 (130)	96 (130)	162 (220)		162 (220)		129 (175)		133 (180)
Сочиладиган қорни баландлиги, мм
туриб қолган	-----	-----	1200		1200		-----		-----
янги тушган	300	300	-----		-----		500		500
Пичоқларни қамраш кенглиги, мм:
Қанотсиз олд плуги	2600	2600	4000		3500		До 3000		До 3000
Қанот билан жихозланган олд плуги	3700	3700	До 7500		4600		До 4000		До 4000
Олдинги ағдаргич пичоқларни ўрнатилиш бурчаги, град.	60	60	44-60		60		60-70		60-70
Ишчи тезлик, м/с	11,1	12,5	4,16		2,78		13,9		13,9
Транспорт тезлиги, м/с	16,7	16,7	До 4,86		9,05		19,4		19,4
Машинанинг габарит ўлчамлари, мм:
узунлиги	10450	10400	7600		10000		10000		8650
эни	3000	2950	4400		3500		3500		3250
баландлиги	2300	2555	2900		3580		2680		2500
Массаси, кг:
жихозланган ҳолати	5800	7810		20500		13800		9900		8250
Ишчи жихозлар	1300	1350		-----		2500		-----		-----

ДЭ-208 тезкор плугли қор тозалагич ЗИЛ-130 шассисига ўрнатилган бўлиб, қор тозалашда навбатчи машина сифатида фойдаланилади. Қор тозалагич юқори тезликларда (10 м/с ёки 40 км/с) ишлайди ва отвалини оптимал шаклда ўрнатилса 0,3 м қалинликдаги қорни 10 м гача масофага улоқтириб беради.

Булардан ташқари икки отвалли қор тозалагичлар ҳам мавжуд.
ДЭ-214 икки отвалли қор тозалагичи К-700А тракторига ўрнатилиб ишлтилинади ва йўллрни баландлиги 1,0 м гача бўлган қорлардан тозалашга мўлжалланган (73-расм).
Қор тозалаш ишларида комбинациялашган машиналар ҳам ишлатилади. Уларни йўлларнинг ҳолатини йил давомида сақлаб туришга ҳизмат қилади.



5-расм. ДЭ-504-1 русумли икки ағдаргичли плугли қор тозалагич

АКПМ-3У ана шундай машиналар сирасига кириб, у плугли қор тозалаш машинаси супурувчи чўтка ва сув сепиш-ювиш мосламалари билан жиҳозланган (74-расм). Қор тозалашда қамраш кенглиги 2,5-3,0 м ни, иш унуми эса 100000 м2/соатни ташкил қилади.

6-расм. АКПМ-3У русумли комбинациялашган машина

Шаҳарнинг кўчалари, майдонлари, истироҳат боғларидаги қорларни тозалаш учун плугли-чўткали қор тозалаш машиналаридан фойдаланилади. Улар асосан янги ёққан қорларни сидириш ва супуришга мўлжалланган бўлиб, иш жараёнида йўл қопламасини кам шикастлаб, тозалаб олиш имконига эга.

Плугли-чўткали қор тозалаш машиналари автомобилларга ва ғилдиракли тракторларга ўрнатилади. Уларнинг асосий иш органлари базавий машинанинг олд қисмига ўрнатиладиган отвал, цилиндрсимон чўтка ҳисобланади.
Бундай қор тозалагичлар секинҳаракатланувчи ва тез ҳаракатланувчи бўлади. Тезкор ҳаракатланганда отвлни маълум бир бурчакка буриб, қорни 6-8 м гача масофага улоқтириш имконига эга.
Жадвалда келтирилган ПМ-130 машинаси ҳам шҳар кўчалари, йўллари ва майдонлардаги янги ёққан қорларни тозалашга мўлжаллнган бўлиб, у ЗИЛ-130 типидаги автомбилларга ўрнатилади.
Қор тозаловчи иш органи отвл кўринишида бўлиб, машинанинг олд қисмига ўрнатилади.
Отвалга секцияли резина пичоқ ўрнатилган бўлиб, у бирор бир қатиқ жисмга тўғри келса эгилиб, унинг устидан ўтиб кетади. Отвал рамасидаги бириктирувчи тешиклар отвални машинанинг исталган томонига 35-400 га буриб, қўйиш имконини беради.
Супуриш қурилмаси эса рама, коник редуктор, цилиндрсимон чўтка, знжирли узатма ва чўткани кўтариш механизмидан иборат.
Фреза-роторли қор тозалаш машиналари йўллар, тротуарлар ва майдончалардаги янги ёққан, лекин зичланиб қолмаган қорлани тозалашга мўлжалланган.
Уларнинг иш органи фрезали ротор ҳисобланади ва улар трактор шассисига ёки автомобилга ўрнатилади.
Тракторга ўрнатилган КО-705РА русумли қор тозалагич ана шундай машиналардан бири ҳисобланиб, унинг умумий кўриниши ва кинематик схемаси қуйидаги расмда келтирилган.
Машина иш органининг кенглиги 1700 мм ни, қорни отиш масофаси 17 м гача бўлиб, қорни 3,5 м баландликкача юклаб бера олади. Шнек ва роторлар диаметри мос равишда 660 ва 600 мм га тенг. Машинанинг оғирлиги 670 кг.
Катта ўлчамдаги фреза-роторли қор тозалаш машиналари эса занжирли тракторларга ёки тягачларга ўрнатилади. ДЭ-212С русумли қор тозалагич ана шундай машиналардан бири ҳисобланиб, унинг схеамтик кўриниши қуйидаги расмда келтирилган.
Машина иш органининг кенглиги 2750 мм ни ташкил қилади ва бир ўтишда қалинлиги 1000 мм гача бўлган қор қатламини тозалб кетади.Қорни отиш мсофаси 18 м гача бўлиб, шнеклар сони 1 тани роторлар сони эса 2 тани ташкил қилади. Уларнинг диаметри мос рваишда 900 ва 790 мм га тенг. Машинанинг иш тезлиги 0,4 – 1,7 км/соат.
Юқоридаги шассига ўрнатиладиган фреза-роторли қор тозалагичлардан ташқари кичик габаритли фреза-роторли қор тозалагичлар ҳам мавжуд.
Улар кўпроқ Япония, Корея, Хитой каби Осиё давлатларида ишлатилади.
Қуйидаги расм ва жадвалда ана шундай кичик габаритли фреза-роторли қор тозалаш машиналарининг схемалари ва техник характеристикалари келтирилган.
Шнек-роторли қор тозалагичлар плугли қор тозалагичлар ҳосил қилган қор уюмини узоқроққа отиш ёки транспорт воситасига юклаб беришга мўлжалланган.
Шаҳардан четки жойларда улар баландлиги 1,4 м гача бўлган қор уюмини тозалаш имконига эга. Улар қорларни 20-30 м гача масофага отиб беради. Бу айниқса канал ва ариқ ёнидаги йўлларни қордан тозалаш вақтида жуда қўл келади ва тозаланган қорлар ариқ ва каналларга ташлаб берилади.
Машинанинг асосий иш органи шнек ва ротор ҳисобланади. Шнеклар машина ҳаракатланганда ўрамларининг чап ва ўнглиги ҳисобига қорларни икки ёндан ўртага йиғиб келади. Ўртага йиғилган қорлар ротор ёрдамида йўналтиргич орқали четга отиб берилади.
Шнекларнинг диаметри одатда 0,4-0,55 м, айланма тезлиги 8-10 м/с атрофида бўлади.
Роторлар цилиндрсимон бўлиб, уларга куракчалар маҳкамланган.
Ротор йўналтиргичи эса темир листлардан ясалган бўлиб, шнек ёрдамида йиғилган қорларни сочилиб кетишдан қайтариб туради.
Шнек-роторли қор тозалагичларнинг кўриниши қуйидаги расмларда келтирилган. ДЭ-210Б, ДЭ-226, ДЭ-210У ва РС-66 русумли шнек-роторли қор тозалагичлар мавжуд.
Қор юклагичлар. Қор юклагичлар уюмланган ва тўдаланган қорларни транспорт воситасига юклаш учун мўлжалланган.
Қор юклагичлар узлуксиз ишлайдиган машиналар сирасига киради ва махсус ёки автомобил шассисига ўрнатилади.
Қор юклагичлар таъминлагич, конвейер ва иш органларини ҳаракатлантириш механизмларидан иборат.
Қор юклагичларнинг таъминлагичлари орасида энг кўп тарқалган турари булар куракча-панжали ва фрезали таъминлагичлар ҳисобланади (расмга қаранг).
Қор юклагичларнинг техник характеристикаси ушбу жадвалда келтирилган.
Жадвалдан кўриниб турибдики, уларнинг иш унуми 250-300 м3/соатни, иш тезлиги 0,2 – 2,7 км/соатни, юклаш баландлиги 1900-2360 мм ни ташкил қилади.
Отвалли қор тозалагичларда уларнинг грунтни киркиш ва суришдаги иш унумдорлиги (м3/соат):