Кафедраси «КЎтариш-ташиш, ЙЎЛ Қурилиш машина ва жиҳозлари»



Download 25,31 Mb.
bet19/37
Sana14.06.2022
Hajmi25,31 Mb.
#671336
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   37
Bog'liq
КТЙҚМваЖ, (ЙҚМ) маъруза 28с.

Назорат саволлари:
1. Бир чумичли экскаваторлар турлари
2. Бир чумичли экскаваторларни ишчи жихозлари турлари;
3. Бир чумичли юклагичлар таснифномаси, тузилиши

  1. Бир чумичли юклагичларни асосий параметрлари

  2. Бир чумичли юклагичлар бир иш цикл вақтининг аниқланиши

  3. Юклагичларнинг турлари

  4. Юклагичларнинг ишчи жихози турлари.


Кўргазмали материаллар.



4. Ярим бурилувчи бир чўмичли юклагич.

5.Расм. Кировец К-3060 маркадаги юклагич



6.Расм. К-702МА-ПК6 юклагичнинг умумий куриниши










Маъруза № 8


ЙУЛ ҚУРИЛИШ МАТЕРИАЛЛАРИНИ ЗИЧЛАШ МАШИНАЛАРИ.


Таянч сўзлар: зичлаш, динамик, каток, плита, тебранма, шиббаллаш.


Режа:

  1. Зичлаш машиналари.

  2. Шиббалаш турлари.

  3. Динамик тасир курсаткичлари.

  4. Динамик зичлаш машиналари иш жараёни.

Йул ва аэродром копламаларини куриш учун асосан янги тайёрланган бетон коришмалар, грунтли цемент ва битумовоз коришмалар ва бошка материаллар ишлатилади. Зичрок жойлашган материал заррачаларини олиш ва улар орасидаги богланишни ошириш учун йул курилиш материалларини зичлаш керак. Статик ва динамик таъсир этиши натижасида бажариладиган зичлаш жараёни, алохида курилиш элементларининг ва умумий иншоотнинг эксплуатацион мустахкамлигига жиддий таъсир курсатади.


Зичловчи машиналар ишчи кисмларининг таъсири коидасига караб асосий зичлаш усуллари куйидагиларга булинади: босиб текислаш (ишчи кисм – зичловчи каток зичланувчи материал устида кучиб юради); шиббалаш-уриб таъсир этиш (зичловчи элементнинг зичланувчи материал устига даврий уриб зичлашга эришилади); тебратиб таъсир этиш (материални киска вактли бирин-кетин келадиган ички турткиларни узатилади).
Шунингдек юкорида курсатилган коидаларнинг кушилиши асосида таъсир этадиган машиналар хам бор, улар тебранма катоклар, тебратиб урувчи жихозлар, тебранма шиббаловчи ва бошкалар. Босиб текислаш статик таъсир этувчи хисобланади: динамик таъсир этувчига колган хамма усуллар киради.
Улар секин – аста утишдан-утишга ёки уришдан-уришга юкорилаб бориши керак. Ишчи кисмлари юзасининг материал билан булган алока жойида ишчи кисм остида материалнинг пластик окиши (сикиб чикариш) юзага келади. Бу хол босиб текислашда тулкинсимон сатх хосил булишига олиб келади.
Минерал материал таркибида битумнинг булитши заррачалар орасида кайишкок пластик богланишга олиб келади, бу хол зичлашда куп марта циклик нагрузка беришни талаб килади.
Иссик коришмаларни босиб текислаш ва зичлаш 1600С да бажарилади, илик коришмаларни эса пастрок даражада бажариш мумкин. Зичланган ва совуган сари коришманинг кийишкоклиги ошади, шунинг учун керакли зичликни совугунча бажариб улгуриши керак.
Зичлаш сифати зичлаш коэффициенти билан бахоланади:


kз =з /ст

бу ерда з, ст – каток утгандан кейинги коришманинг зичлиги ва стандарт усул билан зичлангандаги зичлик.


Копламадаги асфальтбетоннинг физик-механик хусусиятини бахолаш учун kз мезонидан ташкари сув билан туйинганлик курсаткичи, шартли пластиклик ва бошкалардан фойдаланилади.
Бетон коришмаси куп сонли коллоидлардан майдаланган, аморф массаси куринишида ажралиб чикаджиган кристалланмайдиган заррачалардан иборат. Бу заррачалар суюк булганда илвира хосил булади, унда улар сув ва бир-бири билан богланади ёки кул системаси хосил булади, ташки куринишидан коришмага ухшайди, лекин ундан чидамлилиги пастлиги билан фарк килади.
Силкититлганда заррачалар орасидаги богланиш заифланади, илвира кулга айланади, бетон коришма суюкланиб тиксотропия холати булади. Бетон коришмасининг бундай суюклатишда зичлик анча яхшиланади. Силжитиш тухтатилганда кул яна илвирага айланади.
Катоклар йул курилиш материалларини зичлаш учун ишлатиладиган кенг таркалган ва содда машина хисобланади. Катоклар босиши буйича, кучиш усули буйича, валецлар тузилиши ва жойлашиш сони буйича таснифланади.
Катоклар битта ёки куп холларда бир нечта зичлайдиган, валецларга эга булади. Ишлов берилаётган катлам килиб солинган материалларнинг юзасидан валецлар гилдираб утиши натижасида катокнинг огирлиги таъсирида зичлаш руй беради, агар лозим булса кушимча тебранма таъсир килиш хам мумкин.
Валецларнинг шаклига асосан ва шу билан боглик булган зичланувчи материалга таъсирининг узига хос хусусияти буйича, потокларни богланувчи ва богланмайдиган грунтларни хамда битум коришма ва шагалларни зичлашда фойдаланилади. Валецлар одатда текис цилиндрик барабан куринишида, кулачоули, гардиш юзаси плиткали панжарасимон, гилдирак укида хаво шинали дисклар ва сегментлар туплами куришида, шунингдек компакт орли ва махсучс шакл куринишида тайёрланади.
Силлик валецлар цилиндр шаклдаги барабандан иборат булади. Уларнинг зичлашдаги таъсир этишини катокнинг шахсийогирлиги таъминлайди, уни кушимча посонги юк билан ошириш мумкин (бу бошка валецларга хам тааллуклидир). Катоклар енгил таксимланган нагрузка 40 кН/м дан кам, массаси 5т, двигател куввати 20 кВт гача; урта таксимланган нагрузка 40-60 кН/м, массаси 6-10т, двигател куввати 25-30 кВт; огир таксимланган нагшрузка 60 Кн/м дан ортик, массаси 10т дан ортик булади.
Валецлар сони ва жойлашуви буйича катоклар: бир валецли, чуяб турувчи валецли ёки гилдиракли; иккивалецли, битта ёки иккита етакловчи валецлари билан; учвалецли иккиукли; кушимча валеци кичик диаметрли иккиукли, учвалецли; битта ёки учта етакловчи валецли учукли, учвалецли булиши мумкин.
Бирвалецли катоклар енгил катоклар турига киради. двигател ва трансмиссияни, баэзида валец ичига жойлаштирилади, бошкарув ричагларини якка шото дастасига чикарилади ва у билан катокни буриш ишларини кулда бажарилади. Ушлаб турувчи валецларни ёки гилдиракларни бошкариладиган килинади.
Икки валецли катоклар (тандам) бир хил кенгликдаги валецларга эга булиб, енгил, урта ва огир турли булади. Валецлардан бири бошкариладиган булади, тик ук атрофида айланиши мумкин.
Иккивалецли иккиукли катоклар бир ихил кенгликдаги валецларга эга. Иккала валецларни хам купинча етакловчи килиб ясалади, у босиб текислаш сифатини яхшилайди. Бундай катокларнинг иккала валецларининг диаметрлари бир хил. Етакловчи валецнинг узатмаси гидродвигателдан бажарилади.
Уч валецли катоклар урта ва огир турда тайёрланади. Орка етакловчи валецнинг диаметри, олдингисининг диаметридан тахминан 1,3 – 1,6 марта катта ва улар оркали катокнинг 2/3 огирлиги узатилади. Орка валецлардан таксимланган нагрузка олдинги валецларнинг нагрузкасига нисбатан 2 марта катта. Материалларни зичлаш асосан орка валецлар билан бажарилади. Орка ук дифференциал билан таъминланган, шунинг учун зичланайтган копламага шикаст етказмасдан кичик радиусли эгри чизикдан енгил утишга имкон беради.







1.Расм. Зичлаш машиналарни турлари


Учвалецли учукли катоклар бир хил кенгликдаги валецларга эга ва огир, камдан-кам урта турда тайёрланади. Энг мукаммал хамма валецлари етакловчи каток хислбланади. Етакловчи ваолецлардан биттаси (олдингиси) тик юзада эркин харакат килади, бу транспорт холатида рамага огирлик туширмасдан йул профили копирповкасини бажаришга имконият яратади.


Кулачокли катоклар кулачокли валецларга эга. Кулачокли валецлар силлик цилиндрик барабандан иборат булиб, унинг юзасига бир неча катор килиб буртиклар (кулачоклар) мустахкамлаб куйилган. Кулачокларни грунт юзаси билан булган богланишдаги тигизлик, силлик валецларни богланишдаги тигизликдан бир неча баробар катта булади. Шунинг учун кулачокли катоклар факат богланувчи, айникса кумок-кумок грунтларни зичлашда самарали хисобланади.
Панжарасимон валецли катоклар панжара куринишидаги таянч юзага эга. Панжара профил пулат новдадан ёки пулат тахтанинг алохида сегментидан тукилган булади. Босиб текислаш жараёнида шунингдек эзиб кориштириб таъсир этиш бажарилади. Панжаранинг катта булмаган асосли юзаси юкори богланиш босимини таъминлайди. Бу материалнинг юкори катламини майдаланишига сабаб булади. Панжара туртбурчак тешикка эга, туртбурчак томонлари 15 ёки 20 мм. Катокнинг посонги билан булган массаси 15-30 тоннадан иборат. Каток катлам-катлам килиб 40см гача калинликдаги грунтни зичлаши мумкин.
Хавошинали катоклар силлик ёки профилланган ишчи юзали хаволи гилдираклар билан жихозланган. Хаволи шиналарнинг эластик деформацияси натижасида катокларнинг уз огирлиги таъсири натижаси хисобланган, зичлашнинг статик самарасидан ташкари, зичлашнинг силжиш самараси вужудга келади, у уз навбатида зичланаётган материалдан суюклик ва хавони чикариб юборишга ёрдам беради.
Уларнинг массаси 100, 120т баъзи холларда 200 тоннагнача етади. Массаси 20-25 ва 40-50 т булган катоклар купрок таркалган. Бундай катоклар учун зичланаётган катламнинг оптимал калинлиги, силлик ва кулачокли катокларнинг зичлаш калинлигидан катта хисобланади.
Плитали катоклар валецлар билан жихозланган, кенглиги унча катта булмаган цилиндрик барабанга ухшаш, унинг юзасида хамма кенглик буйича плиткалар урнатилган. Бу валецлар плиткалар оркали материалга куч билан статик таъсир курсатади, у еткизилаётган материал юзасига тик йуналган булиб, зичланаётган материалда горизонтал силжиш руй бермайди. Плиткали катоклар гилдирак гардишига шарнирли бирлаштирилган булиб бушбогланган ва сочилувчи грунтларни зичлаш учун мулжалланган.
Дискли валецли катоклар битта укга жойлашган хар хил диаметрли дисклардан иборат булиб валецлар билан жихозланган. Зичлаш бошланаётганида валецлар зичланаётган материалга шундай ботадики, натижада хамма дисклар материал билан богланишда булади. Зичланиш даражаси ортиб борган сари валецлар юкорига кутарилади ва материал билан факат катта диаметрли дисклар богланишда булади. Бу богланиш босимини оширади. Дискли валецларни богланмайдиган ва бушбогланувчи грунтларни зичлаш учун ишлатилади.

Зичлаш машиналарининг иш унумдорлиги куйидаги ифодалар билан хисобланади:


,
ёки


,

- каток валигининг кенглиги, м;
- катокни бир йўлакдан иккинчи йўлакга ўтишда беркитиш кенглиги, м
= 0,2 0,3 м;
- камраш узунлиги, м =50 100 м;
- қатлам калинлиги, м - 0,04 0,07 м;
- зичлаш заҳира коэффиценти, = 1,25 1,30;
- машинанинг вақтдан фойдаланиш коэффиценти, = 0,8 0,9;
- катокнинг ишчи тезлиги, км/с;
- катокни бир йўлакдан иккинчи йўлакга ўтиш вақти, с = 0,005с;
- ўтишлар сони, = 5 10.
Статик зичлаш жараёнининг мухим тавсифи зичланаётган материалга валецнинг богланиш босими, материалда вужудга келадиган тигизлик, шунингдек зичлаш иши хисобланади. Зичлаш жараёнларида силлик валецли, хаволи гилдираклар билан кенг изланишлар олиб борилган.
Статик таъсир этадиган валецлар ва зичланувчи материаллар орасидаги богланиш босимини Рб (МПа) каток валецига берилган нагрузка ва богланиш юзаси майдонига Sб асосан хисобланади:

Download 25,31 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   37




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish