99
18-MAVZU. TABIAT VA INSON
Ekologik xavf
XX asrda texnikaning rivoji, xalq xo‘jaligi va kundalik turmushni
kimyolashtirish, Yer yuzida aholi sonining keskin ko‘payishi oqibatida tabiat bilan
inson o‘rtasidagi muvozanatning buzilishi, yer, suv va havoning inson hayotiga
zararli darajada ifloslanishi natijasida ekologik tanglik xavfi paydo bo‘ldi.
Buning birinchi sababi jamiyatga motorlarning keng ko‘lamda kirib kelishi
bo‘lib, XIX asrning oxiri - XX asrning ilk yillaridan boshlandi; keyingi yuz yil
ichida dunyo motorlar olamiga aylandi: hozirgi davrda jahon bo‘yicha necha million
avtomobil, paroxod, parovoz, lokomobil, samolyot, mototsikl, yaxta, kemacha, turli
yoqilg‘ida va yonilg‘ida ishlaydigan elektrostansiyalar, isitish qurilmalari va
hokazolarni sanab adog‘iga yetib bo‘lmaydi. Yoqilg‘ida va yonilg‘ida ishlaydigan
har bir motor yoki motorli inshoot, aslida, insonga kerakli kislorodni iste’mol
qiluvchi raqibdir. Motorlar tutab, bir tomondan,
insonga yengillik va qulaylik tug‘dirsa-da,
ikkinchi tomondan, atrof-muhitni ifloslantiradi,
inson yashayotgan muhitni izdan chiqarib, uni
turli kasalliklarga duchor qiladi.
Ekologik tanglik xavfi yuzaga kelishining
ikkinchi manbai - kimyolashtirish, qishloq
xo‘jaligida, chorvachilikda, sanoatda, transportda
yaxshi ko‘rsatkichlarga erishish maqsadida
kimyoviy moddalardan keng foydalanishdir. Bu
jarayon O‘zbekistonda ham namoyon bo‘ldi,
sariq kasali bo‘yicha respublikamizning jahonda “yetakchi” o‘ringa chiqishiga olib
keldi, turli kasalliklarning keng tarqalishiga sababchi bo‘ldi. Ekologik tanglik xavfi
o‘sishining uchinchi sababi - aholining talablari va unga ko‘rsatiladigan maishiy
xizmatning takomillashishi natijasida paydo bo‘ladigan iflos chiqindilarning
ko‘payishidir (turli ishlatilgan qog‘oz, karton, quticha, butilka, flakon, oziq-ovqat
qoldiqlari va hokazolar).
Jamiyat hayoti izchil ilmiy negizda tashkil qilinib, u fan tavsiyalari va tibbiyot
qonunlari asosida olib borilsa, ekologik tanglik xavfini kamaytirish va asta-sekin
zaruriy muvozanatga erishish mumkin.
O‘zbekistonda ekologik tanglik xavfi, ayniqsa, katta e’tiborni talab qiladi.
O‘zbekiston - qadimiy boy sivilizatsiyaning markazlaridan biri. Uning aholisi zich
joylashgan va yil sayin o‘sib bormoqda. Keyingi yuz yil ichida (1897-1997)
O‘zbekistonda aholi soni o‘n barobar o‘sdi. Ammo suvni iste’mol qilish, aholiga
xizmat ko‘rsatish madaniyati takomillashishi bilan, sug‘oriladigan yerlar sathi
100
kengayishi sababli, o‘n besh barobar o‘sdi. Suv
beradigan manba esa o‘sha ikkita - Amudaryo va
Sirdaryo. Ko‘z o‘ngimizda yuzaga kelayotgan bu
nomutanosiblik
ekologik
ahvolni
yanada
jiddiylashtirishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |