Kafedrasi gurux talabasi

5.2 Yirik to‘ldiruvchi shag‘al tosh donalarining zichligini aniqlash (dala usuli)
VI.Ish tartibi.Shag‘al donalarining xaqiqiy zichligi piknometr yordamida aniqlanadi. Namuna 10 mm dan yirik bo‘lsa 0,5 kg, 10 mm gacha bo‘lsa 1kg, 40 mm bo‘lsa 2,5 kg, 70 mm bo‘lsa 5 kg olinadi. Namunadagi chang-to‘zon cho‘tkada tozalanadi, yirikligi 5 mm dan yirik bo‘lmagan darajada maydalanadi. So‘ng torozida 150 gram tortib olinadi, 1,25 mm dan oshmaydigan darajada maydalanadi va 30 gram olinadi. Olingan kukun 105-110⁰S xaroratda massasi o‘zgarmaydigan xolga kelguncha quritiladi.

Quritilgan shag‘al kukunidan ikki marta 10 g dan tortib olinadi va ular aloxida-aloxida piknometrga (10 g dan) solinadi; piknometrlar toza, quritilgan va tarozida tortib massasi aniqlangan bo‘lishi lozim. Solingan xar bir piknometr tarozida tortiladi. Keyin ularga (xajmining 2/3 qismigacha) distillangan suv quyiladi va aralashtiriladi, keyin piknometrlar qumli yoki suvli vannaga qiya xolda joylanadi. Shag‘al kukuni zarralaridagi xavo pufakchalarini chiqarib yuborish uchun piknometrdagi suv (qum) qaynatiladi; xavo pufakchalari chiqib ketgach, piknometr latta bilan artiladi, uy xaroratigacha sovitiladi; piknometrga qo‘shimcha distillangan suv (buynidagi chiziqchaga yetkazib) quyiladi va tarozida tortiladi.

Piknometrdan suv va shag‘al kukuni bo‘shatib olinib, piknometr yaxshilab chayiladi va bo‘ynidagi chiziqchaga yetkazib distillangan suv quyiladiva yana tarozida tortiladi. Shag‘al donalari orasidagi xaqiqiy zichligi 0,01 g/sm³ gacha aniqlikda xisoblanadi.
Quruq shag‘alning massasi –. . . g.

shag‘al bilan siqib chiqarilgan suvni hajmi- . . . sm³.

Shag‘al tosh donalarni zichligi- . . . g/sm³.