Kafedrasi “biotexnologiya” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

Yot DNK bo`lagini bu usulda ko`paytirish genlarni klonlash deb ataladi.



TRANSGEN O`SIMLIK OLISH



Muayyan bir genni hujayraga kiritish uchun tuproq bakteriyasi Agrobakterium hujayrasidagi Ti plazmiddan vector molekula sifatida foydalaniladi. Ti (Ti-ay) plazmid genomining T-DNK (shish hosil qiluvchi DNK) o‘simlik hujayrasi genomiga birikishi mumkin. T-DNKning bu xususiyatidan gen injeneriyasida keng foydalaniladi.




o‘simlik irsiyatini gen injeneriya usuli bilan o‘zgartirish uchun plazmidning T-DNK qismi maxsus restriktaza bilan kesib olinadi va pBR322 (pibi-ar 322) plazmidasiga ko‘chirib o‘tkaziladi. Yaratilgan sun’iy plazmid Ti-plazmidaga nisbatan birmuncha
kichik bo‘lib, ulardan foydalanish ancha osonroq va unumliroqdir.



Yaratilgan sun’iy plazmid vektor konstruksiya deb ataladi. Vektor konstruksiyaning T-DNK qismini kesib, unga o‘simlik geni kiritiladi.




Tarkibida TDNK va yot genga ega vektor konstruksiyasi Tr plazmidigenomidan T-DNK qismi olib tashlangan, o‘simlik uchun zararsiz maxsus agrobakterium shtammlariga kiritiladi.



Bu bakteriyalar bilan o‘simlik hujayrasi zararlantirilganda, agrobakterium yot genni o‘zining maxsus transformatsiya apparatidan foydalanib o‘simlik genomiga o‘tkazadi.




Transformatsiya qilingan o‘simlik hujaraysi bo‘linishi natijasida ma’lum bir programma bo‘yicha rivojlanmaydigan hujayralar to‘plami hosil bo‘ladi. Bunday to‘plam kallus to‘qima deb ataladi.



Kallus to‘qima hujayralaridan ayrimlari o‘simlik gormoni va boshqa regulyator moddalar ta’sirida ma’lum programma bo‘yicha bo‘lina boshlaydi. Natijada, bunday hujayralardan o‘simlik embrion to‘qimasi va barcha jihatdan normal, voyaga yetgan transgen o‘simlik olinadi.



Transgen o‘simlikning har bir hujayra xromosomasida ko‘chirib o‘tkazilgan gen
saqlanadi. Shu sababdan transgen o‘simlik jinsiy yo‘l bilan ko‘paytirilganda yot gen nasldan naslga beriladi.