Kafedrasi axborot tizimlarini loyihalash fanidan o‘quv-uslubiy majmua

2.15. Tanlangan mavzular bo‘yicha yaratilgan loyihalar muhokamasi

Ishning maqsadi. Talabalarga tanlangan mavzular bo‘yicha yaratilgan loyihalar muhoka­masi haqida amaliy bilim berish.

Qisqacha nazariy ma’lumotlar

UML diagrammalari Yagonalashgan modellashtirish tilining natijasidir. Bu sinflar, obyektlar va ular o‘rtasidagi munosabatlarning tasviriy ifodasidir. UML diagrammasi tizimning bir qismini tavsiflovchi modeldir. U tizimning funksionalligini yoki dizaynini aniqlash uchun ishlatiladi. Diagramma aniq va ixcham bo‘lishi kerak, shunda foydalanuvchi uni osongina tushunadi.

UML diagrammasi Yagonalashgan modellashtirish tilini anglatadi. Bu real borliqda mavjud bo‘lgan har qanday dasturiy ta’minot uchun obyektga yo'naltirilgan, mazmunli hujjat modellarini yaratish uchun ishlatiladigan standartdir. Bu bizga har qanday dasturiy ta’minot-apparat tizimlarining ishlashini tavsiflovchi boy modellarni ishlab chiqish usullarini taqdim etadi.
UML diagrammalari uch xil toifaga bo‘linadi, masalan:

• 
  Strukturaviy diagramma (Structural diagram);
  
• 
  Xulq-atvor diagrammasi (Behavioral diagram);
  
• 
  O‘zaro ta’sir diagrammasi (Interaction diagram).
  

UMLda strukturaviy (Structural) diagrammalar.
Strukturaviy diagrammalar tizimning statik ko‘rinishini ifodalash uchun ishlatiladi. U tizimning strukturasini tashkil etuvchi tizimning bir qismini ifodalaydi. Strukturaviy diagramma tizim ichidagi turli obyektlarni ko‘rsatadi.
Quyida UML dagi turli strukturaviy diagrammalar keltirilgan:
Sinf diagrammasi (Class diagram);
Obyekt diagrammasi (Object diagram);
Paket diagrammasi (Package diagram);
Komponent diagrammasi (Component diagram);
Joylashtirish diagrammasi (Deployment diagram).


UMLda xatti-harakatlar (Behavioral) diagrammasi
Har qanday real tizim statik yoki dinamik shaklda ifodalanishi mumkin. Tizim ham statik, ham dinamik tarzda ifodalansa, toʻliq tizim deyiladi. Xulq-atvor diagrammasi tizimning ishlashini ifodalaydi.
Tizimning statik qismi bilan bog‘liq bo‘lgan UML diagrammalari tizimli diagrammalar deb ataladi. Tizimning harakatlanuvchi yoki dinamik qismlari bilan bog‘liq bo‘lgan UML diagrammalari xatti-harakatlar diagrammasi deb ataladi.
Quyida UMLdagi turli xulq-atvor diagrammalari keltirilgan:
Activity diagram
Use case diagram
State machine diagram

UMLda o‘zaro ta’sir (Interaction) diagrammasi.

O‘zaro ta’sir diagrammasi xulq-atvor diagrammalarining kichik to‘plamidan boshqa narsa emas. U tizimning turli xil foydalanish holatlari elementlari orasidagi oqimni ko‘rish uchun ishlatiladi. O‘zaro ta’sir diagrammalari ikki obyekt o‘rtasidagi o‘zaro ta’sirni va ular ichidagi ma’lumotlar oqimini ko‘rsatish uchun ishlatiladi.

Quyida UMLdagi turli o‘zaro ta’sir diagrammalari keltirilgan:

Vaqt diagrammasi (Timing diagram);
Ketma-ketlik diagrammasi (Sequence diagram);
Hamkorlik diagrammasi (Collaboration diagram)

UML vositalari

Dasturiy ta’minotlar bozorida bugungi kunda UML diagrammalarini yaratish uchun ko‘plab vositalar mavjud. Ularning ba’zilaridan ish stolida, boshqalaridan esa onlayn rejimda foydalanish mumkin. Quyida UML modellarini yaratish uchun ishlatilishi mumkin bo‘lgan vositalarning tanlangan ro‘yxati keltirilgan:

• 
  Edraw Max;
  
• 
  Moqups;
  
• 
  Visio;
  
• 
  ConceptDraw;
  
• 
  StarUML;
  
• 
  Umbrello;
  
• 
  UML Designer Tool.
  

Shunday qilib, UML har qanday loyihani ishlab chiqishning zaruriy qismi bo‘lgan professional hujjatlarni yaratishning ajoyib usuli hisoblanadi. UML tizimlarning obyektga yo‘naltirilgan dizaynini yaratishning muhim qismidir. U bizga ko‘p qiyinchiliksiz tushunilishi mumkin bo‘lgan tizimlar uchun turli modellar va loyihalarni yaratish vositalarini taqdim etadi.