|
Eritpe bul - 2 yamasa odan artıq komponentten shólkemlesken anıq bir quramǵa iye bolmaǵan gomogen sistemaǵa eritpe dep ataladı.
Eritpe = erituvchi +erigan element
1) Qattı eritpeler: metall eritpeleri
2) Gaz eritpeler: gaz qospası
3) Suyıq eritpeler: suyıqlıqlar qospası
Eger eritpe payda bolıw processinde qandayda bir element óz agregat jaǵdayın ózgertirse, bul element erigen zat esaplanadı.
Gaz+Suyıq=Eritpe
HCl+H2O = HCl dıń suwdaǵı eritpesi!!! Eritpe payda bolıw processinde agregat jaǵdayın ózgertirgen element mudamı erigen element esaplanadı. Sonday eken, HCl gazı suwda eritilganda suyıq jaǵdayǵa ótedi. Usınıń sebepinen HCl mudamı erigen zat bolar eken.
Qattı + Suyıq= Eritpe
NaCl + H2O = NaCl dıń suwdaǵı eritpesi!!! Eritpe payda bolıw processinde agregat jaǵdayın ózgertirgen element mudamı erigen element esaplanadı. Sonday eken, NaCl suwda eritilganda suyıq jaǵdayǵa ótedi. Usınıń sebepinen NaCl mudamı
erigen element bo'lar eken.
Suyıq+Suyıq= Eritpe
C2H5 OH (massası H2O den kem) + H2O = C2H5OH dıń suwdaǵı eritpesi!!! Agregat jaǵday ózgermeytuǵına, qay-qaysısı element massası kem bolsa sol erigen element
esaplanadı. Element massası ko'pi eritiwshi esaplanadı.
Bizler omirimizde eritpelerdi har kilni ushiratamiz ham olardan paydalanamiz. Maselen, barliq waqitta ishetugin shayimiz da eritpege misal boladi. Bunda eritiwshi suw boladi. Erigen zat bolsa qurgaq shay ernes, balkim ошй quramindagi shayga гей ham dam beriwshi zatlar boladi. Jane bir misal sipatinda tabiyiy suwlardi aliwimiz mumkin. Tabiyatta tek gana jawin suwi distillyaciyalangan (taza) boladi. Tawlarda agip atirgan suwlardi, bizih uyimizge kirip kelip atirgan ishimlik suwlarm ximiyaliq jaqtan taza zat dewge bolmaydi. Sebebi, olardm quraminda har turli duzlar erigen halinda bolip, suwga azgantay bolsa da dam beredi. Sonin ushin olardi eritpe desek tuwn boladi. Тек gana distillyaciyalangan suw ximiyaliq jaqtan taza suw bolip esaplanadi ham olar heshqanday damge iye bolmaydi.
Eritpelerge tek gana eritiwshi ham eriwshi zatlar aralaspasi sipatinda qarawga bolmaydi. Eritpeler qasiyetleri boyinsha aralaspa ham ximiyaliq birikpeler (taza zatlar) araliginda turadi. Yaginiy:
* Eritpeler quraminda birneshe har tilrli zatlar boliwi menen aralaspalarga jaqin turadi ham ximiyaliq birikpelerden panqlanadi.
* Qurami ozgeriwshen boliwi olardi aralaspalarga jaqinlastirsa, ximiyaliq birikpelerden uzaqlastiradi.
* Eritpenin quraminda zat(eritiwshi zat ham erigen zat) molekulalan bir tegis tarqaladi ham eritpenin harqanday boleginin qurami birdey boladi. Bui tarepi menen ximiyaliq birikpelerge uqsaydi, al aralaspalardan bolsa usi qasiyeti menen panqlanadi (aralaspalar kopshilik waqitlan toliq jiizi boyinsha birdey quramga iye bolmaydi).
* Ximiyaliq birikpe ozinin belgili bir ximiyaliq quramina, fizikaliq qasiyetlerine (tigizligi, suyiqlamw ham qaynaw temperaturasi)iye. Eritpeni bolsa suw qosip suyiqlastiriw, erigen zattan qosip qoyiwlastmwga boladi. Natiyjede eritpenin quramindagi zatlardin mugdan boyinsha qatnasi ozgeredi ham bul oz gezeginde eritpe tigizligi, qaynaw ham muzlaw temperaturalari ozgeriwine sebep boladi. Bul erigen zattin mugdan artiwi, eritpe tigizligi artiwi ham muzlaw temperaturasinin paseyiwine alip keledi.
* Ximiyaliq birikpeler temperaturamn biraz ozgeriwi natiyjesinde agregat halm ozgertedi, biraq qurami ozgermeydi(maselen, suwdin muzlawi ham puw halina otiwi). Eritpe de bolsa temperatura ozgeriwi natiyjesinde eritiwshi ham erigen zatqa ajiralip ketiwi miimkin. Maselen, eritpe biraz qizdinlsa eritpedegi suw puwlanip baradi ham bul process uzaq waqit dawam etse ldistiri tubinde tek gana erigen zat qaladi.
* Eritpeler payda boliwi baqlawlar procesinde olardi ximiyaliq birikpelerge jaqinlastinp, aralaspadan ajiratiladi. Maselen, eritpeler payda boliwi ximiyaliq birikpeler payda boliwindagi siyaqli kolem kemeyiwi, issihq ajiraliwi yaki jutiliwi procesleri baqlanadi. Sonin ushin eritpelerdi eritiwshi ham erigen zattin aytewir aralaspasi dep qaralmaydi ham eriw procesi fizika-ximiyaliq process bolip esaplanadi.
Eritpelerdiń tiykarǵı xarakteristikası olardıń konsentraciyası bolıp tabıladı
Eritpediń konsentraciyası dep, málim salmaqlıqta yamasa kólemde alınǵan eritpe degi erigen element muǵdarına aytıladı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
