K. Z. Homitov iqtisod fanlar doktori, dotsent

96
Javob: 3,8%. 
Bank kredit berishda korxonaning mahsulot sifatini, muddati uzaytirilgan 
debetorlik qarzlarini, kapital remont uchun qilingan xarajatlarni, turli zararlarni 
qoplashini ko‘rib chiqish kerak. Bunga sabab shuki, ushbu aytilganlar bo‘yicha 
qo‘shimcha sarflanishlarga yo‘l qo‘yilgan bo‘lsa, korxonada bu qo‘shimcha 
sarflanishlar aylanma mablag‘laring hisobidan bo‘ladi, shu sababli ushbu 
qo‘shimcha sarflanishlar aylanma mablag‘lariga salbiy ta’sir etib, haqiqatda 
xo‘jalik jarayonida qancha aylanma mablag‘lari ishtirok etayotganligini 
ifodalaydi. Balans bo‘yicha aylanma mablag‘larini mavjud summasi bilan 
haqiqatdan ham korxona xo‘jalik aylanmasida ishtirok etadigan aylanma 
mablag‘larining summasi bir-biridan farq qiladi. Har ikki ko‘rsatkich o‘rtasidagi 
farq aylanma mablag‘larining immobilizatsiyasini tashkil etadi.
Immobilizatsiya
aylanma manbalarning chetga tortilishidir. Ya’ni o‘z 
maqsadidan tashqari sarflanishidir. Kredit inspektori ushbu koeffitsiyentni 
hisoblashda, albatta, aylanma mablag‘larining mavjud summasi immobi-
lizatsiyasini hisobga olishi kerak. 
Korxona (mijoz) kredit olishga layoqatliligining tahlilida qo‘llaniladigan 
qo‘shimcha ko‘rsatkichlar bo‘lib, aylanma mablag‘larining aylanuvchanlik 
koeffitsiyentini va aylanma mablag‘larining kunlardagi aylanuvchanligi 
ko‘rsatkichlari qo‘llaniladi. 
Aylanma mablag‘lari aylanuvchanligi koeffitsiyenti aylanma mablag‘lari 
harakatining tezligini ifodalaydi va tahlil qilinayotgan davr uchun mahsulot 
sotishdan olingan tushum va aylanma mablag‘larining o‘rtacha qiymati 
o‘rtasidagi tafovut sifatida aniqlanadi. Tahlil uchun ma’lumotlar yillik 
hisobotning 1-shakli balans va 2-shakli moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi 
hisobotdan olinadi. 
;
 
(5.5.4)
 
;

(5.5.5) 
5.5.4-masala.
Quyidagi ma’lumotlar asosida aksiyadorlik jamiyatining 
uzoq muddatli bank krediti olishda kreditga layoqatlilikni aniqlash uchun 
qo‘shimcha 
ko‘rsatkichlaridan 
aylanma 
mablag‘lar 
aylanuvchanlik 
koeffitsiyentini hisoblang: 

asosiy vositalar qoldiq qiymati: 365,0 ming so‘m;

tovar moddiy zaxiralari va xarajatlari: 10600,0 ming so‘m; 

---

97

debitorlik qarzlari: 430,0 ming so‘m; 

pul mablag‘lari: 2,0 ming so‘m;

uzoq muddatli majburiyatlar: 345,0 ming so‘m; 

joriy majburiyatlar: 10700,0 ming so‘m;

o‘z mablag‘lari manbalari: 435,0 ming so‘m; 

mahsulotlarni sotishdan kelgan sof tushum: 9350,0 ming so‘m.