K. Z. Homitov iqtisod fanlar doktori, dotsent

26
2.1.1-jadval 
To‘g‘ridan to‘g‘ri va portfel xorijiy investitsiyalar o‘rtasidagi o‘ziga xos 
farqlar
7
 
Belgilar 
To‘g‘ridan to‘g‘ri 
xorijiy investitsiyalar 
Portfel investitsiyalar 
Olib chiqishning asosiy 
maqsadi 
Xorijiy firmani nazorat 
qilish 
Yuqori foyda olish 
Maqsadga erishish 
yo‘llari 
Xorijda ishlab 
chiqarishni tashkil qilish 
va yuritish 
Xorijiy qimmatli 
qog‘ozlarni sotib olish 
Maqsadga erishish 
usullari 
a) xorijiy firmaga to‘liq 
egalik qilish; 
b) 
aksiyalar 
nazorat
paketini 
sotib 
olish 
(XVF 
ustaviga 
ko‘ra 
kompaniya aksiyadorlik 
kapitalining 25% idan 
kam bo‘lmasligi kerak) 
Xorijiy firma 
aksiyadorlik kapitalining 
kamida 25 foizini sotib 
olish (AQSH, Yaponiya 
va Germaniyada – 10%) 
Daromad shakllari 
Tadbirkorlik foydasi, 
dvidendlar 
Dvidendlar, foizlar 
 
uchinchidan,
kichik biznesni, xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish va 
qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishini jadalashtirish orqali o‘sib borayotgan aholini 
ish joylari bilan ta’minlaydi; 
to‘rtinchidan,
korxonalarning eskirgan ishlab chiqarish quvvatlarini, 
moddiy-texnik bazasini yangilaydi va texnik qayta qurollantiradi; 
beshinchidan,
tabiiy resurslarni qayta ishlovchi korxonalarni barpo etishga 
ko‘maklashadi, davlat byudjetiga soliq tushumining kelib tushishi ko‘payadi.
Umuman olganda, xorijiy investitsiyalar qabul qiluvchi mamlakatda 
mehnat unumdorligining o‘sishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. So‘nggi yillarda esa 
tadqiqotlar xorijiy investitsiyalar, mahalliy firmalarning holatiga salbiy ta’sir 
ko‘rsatmoqda. Xususan, mahalliy firmalar yirik kapital qo‘yilmalarsiz ham 
mehnat unumdorligini oshirishga erishishlari mumkin, buning samarasi esa 
uzoq istiqbolda ko‘rinadi.
Xorijiy investorlar tomonidan bo‘sh turgan mablag‘larni bir davlat 
hududidan boshqa bir davlat hududiga foyda olish maqsadida yo‘naltirishdir. 
Xorijiy investitsiyalar iqtisodiyotni jadal sur’atlarda rivojlanishida katta rol 
7
Vahobov A.V., Xajibakiyev Sh.X., Mo`minov N.G. Xorijiy investitsiyalar: O`quv qo`llanma. T.: Moliya, 
2010. 

---

27
o‘ynaydi. Ular orqali yuqori malakali ishchi kuchiga talab ortadi va eng muhimi 
aholi turmush darajasi ularni kirib kelishi orqali ko‘tariladi.