K. Z. Homitov iqtisod fanlar doktori, dotsent

(IS)
aniqlash uchun 
investitsiya foyda massasini 
(IF)
investitsiya xarajatlariga 
(IX)
bo‘lgan nisbati 
foiz ko‘rinishida olinadi: 
.
(1.3.1) 
Investitsiya xarajatlarini foyda bilan solishtirish jarayoni doimiy ravishda 
investitsiyalash amalga oshguncha qadar (investitsion loyihaning biznes-rejasi 
ishlab chiqarish davrida), investitsiyalash davrida (obyektning qurilishi davrida) 
va investitsiyalashdan so‘ng (yangi obyektdan foydalanish davrida) davom 
etadi. 
1.4. Investitsiya siyosati va uning ustuvor yo‘nalishlari 
Hozirgi kunda O‘zbekiston iqtisodiyotining barcha sohalarida o‘zgarishlar, 
tarkibiy islohatlar olib borilmoqda. Bunday islohotlarning olib borilishi bevosita 
mamlakatdagi investitsion jarayon, davlatning investitsion siyosati, uning 
ustuvor yo‘nalishlari va mamlakatdagi korxonalar investitsion faolligiga bog‘liq. 
Mustaqillikning qisqa davrida investitsion faoliyatni oshirish, uni kuchaytirish 
borasida qator amaliy chora-tadbirlar o‘tkazildi, investitsion faoliyatni tartibga 
solib turuvchi qator qonun va qonun osti hujjatlari chiqarildi hamda hayotga 
tatbiq qilinmoqda. 
Mustaqillik yillarida mamlakatimizda olib borilayotgan keng ko‘lamli 
ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar tobora chuqurlashib, milliy iqtisodiyotning turli 
soha hamda tarmoqlarida tub o‘zgarishlar sodir bo‘lmoqda. Bu makroiqtisodiy 
barqarorlik, barqaror iqtisodiy o‘sish sur’atlari va aholi turmush darajasining 
oshishida yaqqol namoyon bo‘lmoqda. 
Bunday ijobiy o‘zgarishlarda investitsiyalarning ahamiyati kattadir. Davlat 
investitsiya 
dasturini 
amalga 
oshirishda 
O‘zbekiston 
iqtisodiyotiga 
investitsiyalar kiritish, avvalo, ichki manbalarni safarbar etish hisobidan 
iqtisodiyotimizning muhim tarmoqlarini jadal modernizatsiya qilish, texnik va 
texnologik qayta jihozlash, transport va aloqa sohasini yanada rivojlantirish 
hamda ijtimoiy infratuzilma obyektlarini barpo etish hal qiluvchi ustuvor 
yo‘nalishga aylandi. Bu yo‘lda investitsiya siyosatining ahamiyati juda katta. 
Chunki investitsiyalar iqtisodiyotda tarkibiy o‘zgarishlar, texnik va texnologik 
yangilanishlar, korxonalarni qayta ta’mirlash ishlarini amalga oshirishni 
rag‘batlantiradi, mamlakat eksport va import salohiyatini oshirishga imkon 
yaratadi. Shu jihatdan O‘zbekiston davlati o‘z investitsiya siyosatini olib 
bormoqda. 

---

17
Investitsiya siyosati – bu iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlarini rivojlantirish, 
qo‘llab-quvvatlash, 
markazlashgan 
investitsiyalash 
jarayonidan 
nomarkazlashgan investitsiya jarayoniga o‘tish, ustuvor investitsion loyihalarni 
qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan mexanizm, uslublar yig‘indisi hisoblanadi. 
Davlat investitsiya siyosatini amalga oshirishda ko‘proq ustuvorlik kichik biznes 
subyektlari, xorijiy investitsiya ishtirokidagi korxonalar tuzishga hamda mavjud 
kamchiliklarni bartaraf etish, muammolarni tezkorlik bilan hal qilish va shu 
asosda investitsiya ishtirokchilarining erkin harakat qila olishlari uchun qulay 
iqtisodiy, investitsion muhit yaratishga qaratilgan. 
Davlat investitsiya siyosati hududlar, tarmoqlar va korxona investitsiya 
siyosatlaridan tarkib topib, ular o‘zaro bog‘liqdir. Hududlar investitsiya siyosati 
investitsiyani sarflashda aholi, hudud va investor manfatlarini hisobga olgan 
holda samarali ishlatishga imkon beruvchi hududda olib boriladigan chora-
tadbirlar 
majmuyi. 
Tarmoq 
investitsiya 
siyosati 
esa 
bu 
mamlakat 
iqtisodiyotining rivojlanishini ta’minlovchi tarmoqlar, sanoat mahsulotlarini 
eksport qilish, import o‘rnini bosuvchi ishlab chiqarishni rivojlantirish, ilmiy-
texnika taraqqiyotini investitsiya yo‘li bilan qo‘llab-quvvatlash hisoblanadi.
Davlat investitsiya siyosatida yangi tarmoqlarni tashkil etish va 
rivojlantirish, aholining iste’mol tovarlari, ish joylarga bo‘lgan talabini qisqa 
vaqt ichida yuqori darajada ta’minlashga erishish yo‘lida quyidagi vazifalarga 
amal qilinmoqda: 
1)
eskirgan ishlab chiqarishlarni sekin-asta muomaladan chiqarib tashlash; 
2)
mahalliy ishlab chiqaruvchilarni qo‘llab-quvvatlash; 
3)
to‘lov qobiliyatiga ega bo‘lgan va talabga mos holda ishlab chiqarish 
tuzilmalarini yaratish; 
4)
ishlab chiqarish resurslaridan va ilmiy-texnika salohiyatidan imkon 
qadar yuqori darajada foydalanishni ta’minlash; 
5)
mamlakatning ekologik va iqtisodiy xavfsizligini ta’minlash hamda uni 
kuchaytirish; 
6)
samarali, raqobatga asoslangan ishlab chiqarishlar, bozor infratuzilmasi, 
xizmat 
ko‘rsatish 
sohasi 
va 
intellektual 
faoliyatlar 
rivojlanishini 
uyg‘unlashtirish; 
7)
iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlarini rivojlantirish va yangi tarmoqlarni 
barpo etish; 
8)
aholining ish bilan bandligini hamda iqtisodiy faolligini oshirish; 
9)
hududlar ijtimoiy infratuzilmasini to‘liq shakllantirish.
Davlat investitsiya siyosatini olib borishda muhim strategiyalar ishlab 
chiqarilgan bo‘lib, ularning mohiyati kichik iqtisodiy subyektlar rivojlanishini 
qo‘llab-quvvatlashdan iborat. Mazkur ishlarni amalga oshirishda xorijiy 

---

18
investitsiyalarni jalb etish muhim ahamiyatga ega. Mamlakatimizda siyosiy 
barqarorlik, investitsiya muhitining juda qulayligi, xorijiy investorlar uzoq 
muddatli investitsiya loyihalarini tuzishida asos bo‘lmoqda. Bundan tashqari, 
jalb etilgan chet el investitsiyalar va kreditlar uchun kafolatlar taqdim etish, 
soliq va bojxona ta’riflari bo‘yicha imtiyozlar berish orqali shart-sharoitlar 
yaratilmoqda, o‘nlab qonuniy hujjatlar amal qilmoqda.
Investitsiya siyosatining ustuvor yo‘nalishlari quyidagilar hisoblanadi: 

investitsiyalar, 
ularning 
harakatlanishi, 
investitsiya 
faoliyati 
ishtirokchilari munosabatlari, ularni tartibga solib turish bo‘yicha qulay huquqiy 
bazani yaratish, amaldagi qonunchilikning huquqiy bazasini takomillashtirish; 

iqtisodiy tub islohotlarni amalga oshirish, maqsadli investitsion siyosatni 
yurgizish; 

investitsion jarayonni yaxshilash va barcha investitsion jarayon 
ishtirokchilarining faolligini oshirish, xorijiy investitsiyalarni jalb etish; 

davlat boshqaruv organlari, hukumat tashkilotlarining nazorat etish 
funksiyalarini yanada takomillashtirish. 
Davlat investitsiya siyosatini joylarda, qishloqlarda amalga oshirish uchun 
gaz, suv, elektr, kommunikatsiya tarmoqlarini yaxshilash, davlat soliq 
imtiyozlari asosida kichik korxonalar tashkil etish zarur. Chunki shu yo‘l 
bilangina qishloq korxonalariga investitsiyalarni jalb etish mumkin. 
Xulosa 
1.
Investitsiyalar – bo‘sh turgan kapitalni daromad (foyda) olish maqsadida 
qonun doirasida tadbirkorlik faoliyatiga yo‘naltirish.
2.
O‘zbekiston Respublikasining “Investitsiya faoliyati to‘g‘risida”gi 
qonunida investitsiyalar quyidagi uch turga ajaratilgan: 
1)
kapital investitsiyalar; 
2)
innovatsion investitsiyalar; 
3)
intellektual investitsiyalar. 
3.
Investitsiya jarayoni – bo‘sh sarmoyaga ega bo‘lganlar bilan sarmoya 
talab qilayotganlarni uchrashish jarayoni.
Investitsiyaning obyekti bo‘lib, mablag‘larni, ya’ni qonun doirasidagi 
barcha boyliklarni safarbar etayotgan obyektlar tushuniladi. Ular yangi 
korxonalar yoki amalda faoliyat ko‘rsatayotgan korxonalar, qimmatli qog‘ozlar, 
bank depozitlari, intellektual mulk va boshqalar bo‘lishi mumkin. 
Investitsiya subyekti deyilganda, investitsiya faoliyatini amalga oshiruvchi 
yuridik va jismoniy shaxslar tushuniladi. Ular: xorijiy davlatlar, xalqaro moliya 
institutlari, mahalliy davlat hokimiyati organlari, davlat boshqaruv organlari, 
turli mulkchilik shaklidagi korxona va tashkilotlar, mulk egasi bo‘lgan 

---

19
fuqarolar, shu jumladan, chet el fuqarolari, fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar 
bo‘lishi mumkin.
4.
Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida investitsiya jarayonlarini 
tartibga solish, yo‘nalishi va taqsimlanishini to‘g‘ri aniqlashning iqtisodiy 
asoslarini yaratish, ishlab chiqilgan siyosatni amalga oshirishga imkon 
tug‘diruvchi shart-sharoitni ta’minlash investitsiya siyosatining muhim 
vazifalaridan biri bo‘lib, iqtisodiy o‘sishga aynan shu yo‘l bilan erishish 
mumkin.