K. U. Sharifxodjayeva

Eng yaxshi va eng samarali foydaianish tamoyili. Yuqorida kcltirilgan tamoyiilarni qollash orqali am alga oshirilgan tahlil- ning natijasi ho lib, mulkdan eng yaxshi va eng samarali foyda­ianish hisoblanadi.
Korxonalar bilan bo‘lgan bitimtar tajribasida korxona oldi- sotdisi va biznes oldi-sotdisi farqlanadi.
Oldi-sotdi haqida gap yuritilganda «korxona» va «biznes» aiamalari asJida bir-biriga o‘xshashdir. Korxona tadbirkorlik fao­liyatini amalga oshirish uchun ishiatiladigan mulkiy majmua hi­soblanadi va korxona faofiyati uchun moljallangan mol-mulk- ning barcha lurlarini o‘z ichiga oladi. Korxona egalik huquqi asosida (xo'jalik yuritish yoki bevosita rahbarlik qilish huquqi) tadbirkorlik faoliyati bilan shug'ullamyotgan har xil huquq sub- yektlariga tcgishli boiishi mumkin. Xususan, korxona mulkiy huquqlarni belgilash, o'zgartirish va tugatish bilan bogliq boi­gan har xil bitimlar obycktiga ham aylanishi mumkin.

2. 
   Biznes riskini baholash maqsadlari
   

Korxonaning mulkchilik majmuasi sifatida, uning faoliyatiga moljallangan mulkning barcha turlarini: ycr uehastkalari, bino- lar, inshootlar, uskunalar, jihozlar, xomashyo, mahsulot, talab etish huquq lari, qarzlar, shuningdek, korxona va uning mahsu- lotlarini. ish va xizmatlarini o‘ziga xosligini ifodalovchi belgilar- ga (firma no mi, lovar belgisi, xizmat ko‘rsatish bctgilari) boigan huquqlar va boshqa alohida huquqlarni (agar o‘zga holat qonun yoki shartnoma bilan belgilanmagan bolsa) o‘z ichiga olishi mumkin.
Biznes riski quyidagi maqsadlarda baholanadi:

1. 
   Korxona. firmani joriy boshqaruv unumdorUgini oshirish.
   
2. 
   Fond bozo ri da korxona aksiyalari ni oldi-sotdi vaziyatida qimmatli qog'ozlar narxini aniqash. Asoslangan investitsion yechimnt qabul qilish uchun korxona mulkini va ushbu mulk- ning xarid qilinayotgan aksiyalar pakctiga to*g*ri keladigan ulu- shini, shuningdek, biznesdan istiqbolda boiishi kutilayotgan da- romadlar yoki zararlar salmoglni topish.
   
3. 
   Korxonani qiymatini aniqlash, agar u qisrnan yoki toliq olib sotilsa, ko‘p hollarda bitim bekor qilinishi, buning oqibatida
   

biznes riskini yuzaga kelish xavfmi ban a rat' dish yoki hamkor- larning biri vafot ctganda. qo'sh egalik ulushlarini belgilavdigan bitimni imzolash uchun, korxona qiymatini aniqlab riskni ka- maytiruvchi choralarni qollash.

4. 
   Korxonani qayta tuzish uchun bozor baholanishini оЧка- zish. korxona faoliyati yakunlanganda, biriktirilganda, qamrab olinishi yoki xolding tarkibidan mustaqil korxonalar ajrab chi- qishi holatlarida.
   
5. 
   Korxona rivojlanislii loyihasini ishlab chiqish. Strategik rejalashtirish jarayonida firmaning istiqboldagi daromadiarini, uning bardoshlilik darajasi va imij qadri ham baholanishi muhim о^k rin tutadi.
   
6. 
   Korxonaning kredit to‘lash qobiliyati va kreditlashda ga- rov qiymatini aniqlash.
   
7. 
   Sug4irtalash, ushbu jarayonda yo'qotishlar arafasida ak- tivlar qiymatini aniqlash zarurati yuzaga keladi.
   
8. 
   Asoslangan boshqaruv qarorlarini qabul qilish. Inllyatsiya korxonaning moliyaviy hisobolini noto'g'ri ko‘rsatadi. shuning uchun. korxonaning mulki mustaqil baholovchilar tomonidan vaqti-vaqti bilan baholanishi zarur.
   

Bu vaziyatda uni isbotlash uchun. korxonaning xususiy kapi- talini, aktivlarini, biznesini va boshlanglch toliq qiymatini bi- lish zarur. Agarda oldi-sotdi keiishuvi. kreditlash, sug'urtalash. ijaraga olish (berish) yoki lizing, pay kiritish obyckti korxona mulkining biror-bir dementi boisa, shuningdek, mulk soligl aniqlanganda, zarur obyekt alohida baholanadi, masalan, ko‘ch- mas mulk, mashina va uskunalar, nomoddiy aktivlar.