|
J). Kredit riski ustidan yetarli boshqaruvini ta 'minlash.
tamoyil. Banklar mustaqil amalga oshira oladigan baholash tizimini o‘rnatish kerak. Bankning kredit riskini boshqarish jarayonlari va baholash natijalari bolishi kerak. Direktorlar va katta boshqaruv kengashi bevosita muloqotda bolishlari zarur.
tamoyil. Banklarda kredit berish funksiyasi toLg‘ri bo*l- ganligiga ishonch hosil qilish kerak. Muvaifaqiyat va krcdit riskini, risklarni kamaytirish bilan izchil darajalar asosida standart- lar hamda ichki chegaralarini ко "rib chiqish lozim. Banklar ichki boshqaruvtari majburiyatini tashkil etish va maksimal ishga solish zarur. Boshqa amaliy siyosat yurgizishda, ishonch hosil qilishi uchun, tartib hamda chegaralariga istisno harakatlari uchun boshqaruv darajasi о7 vaqtida boshqariladi.
lamoyil. Banklarda crta choraIar ko'rilishi uchun tizimlar joyida bo'lishi kcrak. Krcdit yomoniasliib, muammoli kreditlar paydo bolganda, shunga o'xshash mashqlar vaziyatlarni boshqarish maqsadi da paydo boladi.
E. Muqobil kredit risk muhitini joriy qilish.
tamoyil. Straicgiya bankning riskka chidamliligi va bank- ning turii kredii risklaridan qutilishga crisliish uchun kutadigan daromadlilik darajasini ovzida aks cl ish i lozim.
iamoyil. Rank faoliyatini ng boshqa sohaiari kabi direk- toriar kengashi, bankning kredii kafolatlarini hamda kredii risk boshqaruvini oldindan k
J8-tamoyil. Kredit risk slrategiyasi yoki kreditni kafolat- 1 ovchi 1aoliyatlarga yo ‘ n al t iril adi ga n maqs adla rn i qo‘yadigan rejani lakomillashtirish va shunday taoliyatlarni tashki Hash lira- digan zaruriy siyosat va jarayonlarni joriy etish lozim.
Nazorat uchun savollar
Kredii risklari va uning inohiyatini tushunlinb bering.
Kredii lolovini amalga osliirish chasrolasini hisoblash ta- moyillarini lushuntirib bering.
Kreditni baholash usullari ni tavsiflang.
Banklar boshqaruvida kredit riskini baholash tamoyillarini tushuntirib bering.
mavzu. BOZOR R1SKILARIN1 BOSHQARISH
Bozo Hard a faoliyat yuritish bilan bogiiq risklarni hisobga olish va baholashning abamiyati
Bozor riskini aniqlash ishlarini olib borishdagi i/chilli к bos- qichma-bosqich amalga oshiriladigan jarayon boiib, ular quyi- dagilarni o'z ichiga oladi:
muammolarmng qoVilishi;
kerakli ma’iumotlarni yig'ish va tahlil qilish;
baholash usullarini Uinlash va ularni qollash;
biznesning bahosiga ta’sir etuvchi omilJami tahlil qilish;
~ bozor riski haqida bclgilangan shaklda hisobot tuzish.
Bixnesni baholash jarayonini tashkil etuvchi bu ho‘g‘inlarni
har tomonlama ко'rib chiqamiz.
Bozor riski qiymatning kerakli darajasi va uni baholash maq- sadini muvofiqlashtirishi zarur bolgan umumiy qoidadan istis- no holatlari ham mavjud. Bu — tugatish qiymaUarini belgilash- ga taalluqli. Ushbu holatlarda buyurtmachi tugatish qiymati - ning muayyan turini aniqlashni talab etishi mumkin va baholov- chi uning talabim bajarishga majbur.
Endi pasayish tartibiga qarab, qiymatlar darajalarining na- munaviy ketma-ketligini keltiramiz:
takror ishlab chiqarishning to‘liq qiymati;
o‘rin bosishning to'liq qiymati;
foydalanishda davoni etishdagi asoslangan bozor qiymati;
foydalanilmayotgan ко*chinas mulkka asoslangan bozor qiymati;
o'rin bosishga asoslangan bozor qiymati;
rejali tugatish qivmali (tartibga solingan tugatish qiymati);
tczlashtirilgan (ugalish qiymati;
utilizalsiya qiymaii;
sinish qiymati.
Bu sallashni amaliyotda, qiymat da rajaia lining boshqa nis~ bati bilan ham qollash mumkin. Masalan, ba'zan yangi texnika- ning eski texnika oldida katla ustunliklarga ega bolishi va bu bilan bogliq kapital xarajatlarning ortib ketishi tufayli, ko‘ch- mas mulkning o'rin bosish qiymati. uning takror ishlab chiqa- rish qiymalidan kattaroq boladi. Yoki foydalanishda davom ctishdagi asoslangan bozor qiymati tugatish qivmatidan ham, hallo sinish qiymatidan ham past boladi. Bunday holat, ko*pin- cha, asosiy fondlarning iqtisodiy eskirishida yuz beradi.
Bozor riskni boshqarishdan maqsad, eng awalo, riskning oldini olishdir. Qaror qabul qilayotgan shaxs yuz berishi mumkin boigan noxush voqcalaming oqibatini yaqqol tasawur etishi kerak. Bu uning kcyingi harakatlarini belgilab beradi. Risk bosh- qaruvi xodimlari o‘z ishlarini amalda joriy etishlari uchun, riskning oldini olish taktika va strategriyasini ishlab chiqishlari kerak.
Har qanday loyihalarni amalga oshirishnmg maqsadga mu- vofiqligini hal etish da risklarni baholash asosiy o‘rinni egallaydi. Bunday baholash asosida loyiha yuzasidan mumkin boigan barcha yo'qotishlar oTganilib. ularning oldini olish yoki tcgishli vaziyallarda ulami benuqson hal etish yoki pasaytirish choralari ishlab chiqiladi. Riskdan keladigan vo'qotishlarni kamaytirish yoki barham toptirish va ular bilan bogliq salbiy oqibatlarni kamaytirish usullarini taklif etish uchun, eng awalo. risklarning vujudga kelishiga imkon beruvchi omillarni aniqlash, ularning ahamiyatini baholash, ya'ni «risk tahlili» deb nomlanuvchi ishni bajarish lozim, boladi.
Risklami baholashning maqsadi, investorga bozor riskini amalga oshirishda qatnashishning maqsadga muvofiqligi to‘g‘ri- sidagi qarorlami qabul qilish va mumkin boigan moliyaviy yok- qolishlardan himoyalanish bo‘yicha chora-tadbirlar ishlab chiqish uchun kerakli ma’lumotlami taqdim etishdan iborat. Shun- ga kokra. risk tahlilini loyihaning barcha ishtirokchilari mustaqil tarzda olib borishlari maqsadga muvofiqdir. Risk tahlili investi- tsion loyihaning barcha ishtirokchilari: buyurtmachilar, pudrat- chilar, bank, sugkurta kompanivalari, lizing kompaniyalari, mol yetkazib beruvchilar tomonidan amalga oshirilishi lozim. Riskiarni baholash, odatda, bir-birini toldimvchi ikki turga, ya’ni:
risk turlarini, uni vujudga kdtiruvchi omUlarni va risklami pasaytirish bo‘yicha tashkiliy chora-tadbirlami aniqlash maqsa- dini ko'zlovchi sifat tahlili;
loyiha risklarini sondagi ifodasini loyiha kokrsatkichlari orqali hisoblash imkonini beruvchi miqdoriy tahlilga boiinadi.
Risklami tahlil qilish va baholashdan maqsad, loyihaga ta’sir etuvchi risk turlarini aniqlab, uiarni pasaytirish chora-tadbirlari- ni va usullarini qoilashdan iboratdir.
Risklami baholash dcganda, risk darajasini sifat va miqdor jihatdan aniqlash tushuniladi. Riskiarni pasaytirish usullari tur- licha bolib. ular risk turiga va risk guruhiga qarab tanlanadi.
Umuman olganda, risklami aniqlash - sifat tahliliga; risk- larni baholash ” miqdor tahliliga taalluqlidir.
Risk tahlilining ahamiyati, bozor riskining salohiyatli ishti- rokehisiga, investorlarga loyihani maqsadga muvofiq la г/, da amalga oshirish haqidagi qarorlarni qabul qilishida zaniriy ma’- lumotlarni berishi bilan i/ohlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
