K o m m u t a t s I ya t I z I m L a r I

i 
i 
UZ 
Аb. А 
Аb. B 
Ushlab qolish 
sxemasi 
i,j=i+n
τ/2
j=i+n
τ/2
j=i+n
τ/2

---

152 
5.32- rasmda juft o‘zaro aloqa tamoyili to‘g‘ri va teskari yo‘llarni 
fazoviy ajratish misolida ko‘rsatilgan. 
Chaqirayotgan A abonentning so‘zlashuv signali i vaqt oralig‘ida UZ
1 
ga tu- shadi, unga SQ
1 
siljuvchi qurilma ulangan. SQ
1
yordamida 
chaqiruvchi abonentning signali j vaqt oralig‘ida kommutatsiyalanadi va 
shu oraliqda chaqirilayotgan B abonentga uzatiladi. Chaqirilayotgan B 
abonentdan so‘zlashuv signali j vaqt oralig‘ida UZ
2
ga tushadi va SQ
2
yordamida i vaqt oralig‘ida kommutatsiyalanadi, hamda shu oraliqda 
chaqiruvchi abonentga uzatiladi.Rasmdan ko‘rinib turibdiki, SQ
1 
va SQ
2
larning mavjudligi tufayli bir vaqtning o‘zida i va j vaqt oraliqlarida UZ
1
va UZ
2
ventillarini boshqarish mumkin.To‘g‘ri va teskari yo‘llarni tashkil 
etish uchun yoki bo‘linmagan (bittalik) yoki bo‘lingan (ikkitalik) KM ning 
tuzilmasidan foydalanish mumkin. Birinchi holda, KM orqali uzatish 
ikkita yo‘nalishda, ikkinchisida esa bitta yo‘nalishda amalga oshirilishi 
zarur. 5.33- rasmda ajratilmagan tuzilmali F - V - F turidagi KM da to‘g‘ri 
va teskari yo‘llar o‘rnatilishi, 5.34- rasmda esa ajratilgan tuzilmali 
ko‘rsatilgan.
i,j 
i 
j 
i 
Аb. А 
Аб. B 
UZ1 
UZ2 
i 
i 
5.32- rasm. Juft o’zaro aloqa tamoyiliniamalga oshirishni to‘g‘ri va teskari 
yo’llarni fazoviy ajratish 
UZ1 
UZ2 
j 
SQ 1 
SQ 2 
j 
(j-i)τ 
(n-j+i)τ 

---

153 
Ikkinchi holda, 5.33- rasmdagi uskunaning yuqori qismi faqat to‘g‘ri 
yo‘llarni kommutatsiyalash uchun, quyi qismi esa faqat teskari yo‘llarni 
kommutasiyalash uchun xizmat qiladi. Boshqacha qilib aytganda, bir xil 
tuzilmali KM ishlatiladi, lekin uzatish yo‘nalishlari turli bo‘ladi. 
To’g’ri 
yo’l 
To’g’ri 
yo’l 
Teskari 
yo’l 
Teskari 
yo’l 
Uzatish 
Uzatish 
Qabul qilish 
Qabul qilish