K. N. Nishonboyev. J. H. Xamidov

Filembriogenezlar - yangi hosil bo‘ladigan o‘zgarishlarning ikkinchi hili 
bo‘lib, ular homila davrida hosil bo‘lsa, ham ularning adaptiv ahamiyati yetuk 
organizmlarda nomayon bo‘ladi.  
Masalan, sut emizuvchilarda jun qoplami 
kurtaklari embriogenezning ilk bosqichlarida paydo bo‘ladi, lekin uning ahamiyati 
yetuk organizmda yuzaga chiqadi. Filembriogenezlar to‘g‘risidagi ta’limotni rus 
olimi A.N.Seversov yaratgan. 
 
Filembriogenez qanday bosqichlarda yuzaga chiqishiga qarab 3 tipga 
ajratiladi: 
1.Anaboliyalar - homila rivojlanishi oxirida, a'zo deyarli to‘liq rivojlanib 
bo‘lganidan keyin kelib  chiqadigan o‘zgarishlar. Ularga odam homilalarida miya 
qutisi choklari birikishi, qon tomirlarining qayta taqsimlanishiga ta'sir qiluvchi 
o‘zgarishlarni misol qilish mumkin. 
2.Deviatsiya - embriogenezning o‘rta bosqichlarida kuzatiladi. Bunga 
sutemizuvchilar va odamda yurak qorinchalari orasida to‘siqning hosil bo‘lishi 
misoldir. 
3.Arxallaksis - embriogenezning ilk bosqichlarida hosil bo‘ladi, yangi kurtaklar 
rivojlanadi. Uning misoli sifatida sutemizuvchilarda jun qoplami kurtaklari hosil 
bo‘lishini keltirish mumkin. 
 
Shunday qilib arxallaksis o‘zgarishlar natijasida rekapitulyatsiya 
kutilmasligini, deviattsiya natijasida faqat ilk belgilar rekapitulyatsiyalanishini, 
anaboliyada esa rekapitulyatsiya to‘liq nomayon bo‘lishini tushunish qiyin emas. 
 Ontogenez 
evolyutsiyasini tushunishda geteroxroniya va geterotopiya katta 
ahamiyatga ega. 
 
Geterohroniya – a'zo kurtagi paydo bo‘lish vaqti o’zgarishidir. Evolyutsion 
ahamiyati yuqori bo‘lgan a'zolar kurtagi tezroq rivojlanish mumkin. Masalan: 
odamda oldingi miya miyaning boshqa qismlariga nisbatan tez rivojlanadi.  
Geterotopiya – a’zo kurtagi joyi o‘zgarishidir. Geterotopiyaga yrakning 
sutemizuvchilarda baliqlarga nisbatan joyining o‘zgarishi misol bo‘la oladi.