К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

аҳолини
иш билан 
бандлигининг асосий хусусиятлари: 
- иш билан тўлиқ ва самарали бандликни таъминлаш, бунинг учун эса 
аҳолининг меҳнат ресурслари балансини тузиш ва ундан самарали 
фойдаланиш; 
- меҳнат қилишнинг ихтиёрийлиги ва меҳнат соҳасида инсон ҳуқуқлари 
ҳамда 
вазифаларининг 
уйғунлашуви, 
ходимларнинг 
ижтимоий 
боқимандалигига барҳам бериш, муносиб турмушни таъминлайдиган иш 
топиш имконияти учун фуқаро билан давлатнинг баравар масъулиятини 
таъминлаш; 
- меҳнат самарадорлигини ошириш йўлида меҳнат ресурсларидан 
тармоқлар, соҳалар, касблар ва ҳудудлар бўйича самарали фойдаланиш ҳамда 
ишчи кучининг эркин ҳаракати; 
- меҳнатга бўлган янгича рағбатлар асосида хусусий тадбиркорлик ва 
ходимларнинг юқори унумли меҳнат қилишдан кучли манфаатдорлик 
муҳитини яратиш; 
- бозор иқтисодиёти таъсири остида намоён бўладиган салбий 
оқибатларни аҳоли манфаатини кўзлаб, юмшатиб бориш.
Бу хусусиятлар иш билан бандликнинг янги сифат кўрсаткичли 
хусусиятлари бўлиб, уларнинг шаклланишига тегишли шарт-шароитлар 
яратиш лозим.
Иш билан бандлик сиёсати умумдавлат (макродаража), минтақавий ва 
маҳаллий даражаларга эга. Иш билан бандлик сиёсатининг барча даражалари 
ягона иш билан бандлик концепцияси билан бирлашган, бу концепция 
иқтисодий ривожланишнинг қабул қилинган типини акс эттиради. 
Маълумки, бозор иқтисодиёти бошқарув усулларида иқтисодиёт 
самарадорлигини ошириш, хўжалик юритиш соҳаси иқтисодий жиҳатдан 
мақсадга мувофиқ бўлмаган иш ўринларини сиқиб чиқариш, ишлаб чиқариш 
самарадорлигини ошириш ва аҳолининг истеъмол талабини қондириш учун 
ишчи кучини қайта гуруҳларга бўлишга қаратилган. Бундай шароитда иш 
билан тўлиқ бандликка кўмаклашиш стратегик мақсад бўлиб қолади. 
Энг яқин тактик мақсад иш ўринларига бўлган талаб ва таклифнинг 
балансланишидир. Бунга фақат ишчи кучига бўлган талаб ва таклиф балансли 
бўлишига эришиш шартларига комплекс ёндашув билан эришиш мумкин. Бу 

---

280 
муаммони ҳал қилишда, кўпинча оммавий ишсизликнинг олдини олишнинг 
зарур шарти бўлган иш ўринлари тизимини ривожлантиришга эътибор 
берилади. 
Меҳнат унумдорлигини оширишни жадаллаштириш шароитида 
аҳолининг иш ўринларига бўлган талабининг пасайиши, ундаги айрим 
гуруҳларнинг ҳаддан ташқари иш билан бандлигига барҳам бериш, бунинг 
учун болали аёллар, ишни ўқиш билан қўшиб олиб бораётган ёшлар ва 
пенсионерларга ижтимоий ёрдам кўрсатиш дастурини такомиллаштиришга 
иш билан тўлиқ бандликни таъминлашнинг зарур шарти деб қараши лозим. 
Бу ерда гап меҳнат ресурсларини меҳнат соҳаси, ўқиш ва иш билан ихтиёрий 
бандлик соҳалари ўртасида ижтимоий ва иқтисодий жиҳатдан қайта 
гуруҳларга бўлиш ҳақида бормоқда. 
Дунёда бозор иқтисодиёти ривожланган бирор мамлакат йўқки, унда 
ишчи кучига бўлган талаб ва таклиф мувозанатига меҳнат соҳасида 
мослашувчанликни – тўлиқ иш вақтига эга бўлмаган меҳнат режими, алоҳида 
бўлинган иш ўринлари ва ҳоказоларни кенг татбиқ этмасдан туриб эришиб 
бўлсин.
Иш билан бандликнинг мослашувчанлиги муаммосида асосий нарса –